Vissen in troebel circulair water
zaterdag 18 maart 2023
Door de oorlog in Oekraïne rezen de grondstof- en fossiele brandstoffenprijzen de pan uit. De afhankelijkheid van de moderne economieën van ruwe grondstoffen, mineralen en zeldzame aardmetalen kwam pijnlijk aan het licht. Gelukkig hebben we in Nederland een doelstelling om het primaire abiotische grondstoffengebruik in 2030 te halveren. Dus wat deert ons deze schaarste en prijsverhogingen? Daar zijn we binnen afzienbare tijd vanaf. Toch? Toch? Nou, eh…. nee. Toch niet.
Het gaat namelijk beroerd met de ontwikkeling van de circulaire economie. De recente ICER 2023 (Integrale Circulaire Economie Rapportage) van het PBL laat dat maar al te duidelijk zien. Ons grondstoffengebruik heeft een enorme impact op de biodiversiteit, op klimaat, op vervuiling, en op ontwikkelingslanden. En last but not least maakt het hoge grondstoffengebruik de economie uiterst kwetsbaar, en afhankelijk van een handjevol landen en producenten. Zul je net zien: veel van die grondstoffen komen uitgerekend uit landen waar we liever geen zaken mee doen. Gelukkig wint de koopman het in ons land altijd van de dominee, en doen we toch zaken met naargeestige regimes, maar wat als de verdere afhankelijkheden blijven toenemen? En daar ziet het wel naar uit. Volgens het PBL zal het mondiale grondstoffengebruik bij ongewijzigd beleid tot 2060 verdubbelen! Zelfs de meest gewetenloze koopman zal dan bij de dominee te rade moeten om de ziel schoon te wassen.
Staatssecretaris Vivianne Heijnen kondigde direct per Kamerbrief aanvullende maatregelen aan. Erg uitgewerkt en/of erg strategisch zijn die maatregelen nog niet, maar enig besef van urgentie lijkt er nu toch mee in gang gezet.
Met de recente ICER in de hand en in het licht van de aanzwellende mondiale discussie over de economische afhankelijkheid van grondstoffen is de tijd rijper dan ooit om door te pakken, en gerichte beleidsinstrumenten te ontwikkelen die een einde maken aan de neoliberale beleidslapzwanserij van de afgelopen tientallen jaren, en te vervangen door het besef dat overheidsingrepen nodig zijn om publieke belangen te borgen. Maar laat die vooral financieel en fiscaal van aard zijn: die zijn bewezen effectief en efficiënt, duwen bedrijven de goede richting op maar laten ze ook vrij die beste maatregelen op het beste moment te kiezen om zakelijk invulling te geven aan de publieke belangen. Die worden dan via betere spelregels beloond, in plaats van zoals nu bestraft.
Mijn zorg is echter dat de kennis en kunde op het toenmalige departement van VROM, nu Infrastructuur en Waterstaat (de M van Milieu is geheel verdwenen) niet meer beschikbaar is om passende beleidsinstrumenten te ontwikkelen. Dat is echter wel een vak: er zijn milieukundig onderlegde economen, fiscalisten en juristen nodig om algemene ideeën op te werken tot uitvoerbare en wettelijk verankerde instrumenten. Daar is nog wel een wereld te winnen. Maar misschien is de komende jaren, zolang die kennis niet toereikend is, van de nood een deugd maken. Het op de circulaire economie gerichte bedrijfsleven doet er goed aan zelf uit te broeden welk instrumentarium nodig zal zijn, zelf uit te werken hoe dat geoperationaliseerd kan worden. Naarmate de tijd verder rijpt en de kwetsbaarheid van de economie steeds meer zichtbaar en problematisch wordt, zal de ontvankelijkheid voor echte sturing waarschijnlijk wel groeien. Dan kunnen we maar beter klaar staan met goed doordachte beleidsinstrumenten, in plaats van dan pas te starten met de voorbereidingen.
Jan Paul van Soest
- Beleid
- Column
Op donderdag 2 november 2023 organiseert de Stichting Arbocatalogus Afvalbranche (StAA) haar jaarlijkse congres. Dit jaar staat dat in het teken van werken met gevaarlijke stoffen. Het congres richt z...
Sponsored content
242731043.png){kind=logo}
Partner content
Focus 4
Herziene EVOA vanaf 2026
8 oktober 2024 Grensoverschrijdend afvaltransport is onderworpen aan de regels van de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA). De oude EVOA uit 2006 is op 20 mei 2024 vervangen. In deze bijdrage sta ik stil bij een aantal belangrijke wijzigingen die stapsgewijs vanaf 2026 ingaan. lees meer
Focus 2
Onderzoek naar informatiebehoefte stakeholders in circulaire plastics
27 februari 2025 In 2022 was slechts 11,2 procent van het in Nederland geproduceerde plastic circulair en dus afkomstig uit recycling of biogebaseerde bronnen. Om tegen 2050 tot een volledig circulair systeem te komen, deed TNO, in opdracht van het nationaal Groeifonds programma Circular Plastics NL (CPNL), onderzoe... lees meer