Als iemand denkt dat de heffing bij de productie van nieuw plastic zou helpen om het gebruik van plastic te verminderen dan leeft die persoon in een droomwereld. In 2022 zat het prijsniveau van nieuw plastic op het hoogste niveau en de groei ging gewoon door. Met een heffing, die zo’n tien procent van het prijsverschil bedraagt tussen de prijs van nieuw plastic in 2022 en nu, verandert er natuurlijk ook niets. Even leek het er nog op dat de heffing in de keten zou worden doorgeschoven naar de producenten van plastic verpakkingen, maar het duurder worden van de boodschappenkar lag politiek te gevoelig. Dan maar naar het einde van de keten. Net alsof de consument dan de rekening niet alsnog gaat betalen. Gewoon de gemeentelijke afvalstoffenbelasting omhoog en je hebt hetzelfde effect voor de portemonnee van de burger. Soms lijkt het in de politiek erop dat de consument iemand anders is dan de burger. Bijzonder zullen we maar denken…

Cruciaal

Wat je ook over de heffing wil zeggen; in de basis is het gewoon een financieel instrument om de begroting rond te krijgen. Net als de Plastic Own Resource-heffing, die Nederland jaarlijks aan de EU betaald; heeft het niets met circulariteit te maken! Bij de Belasting Dienst zien ze wel voordelen als de heffing via de AVI’s wordt doorgevoerd. Er is al een afvalstoffenbelasting op het verbranden van afval. Je hoeft alleen maar het bedrag aan te passen en de euro’s rollen naar binnen. Maar deze gedachte kan en mag nooit de basis zijn voor het nemen van dit soort cruciale beslissingen! Over de effecten van een hogere heffing op verbranden, bestaan verschillende visies. Als je de juiste keuzes maakt kan het voordelen hebben, maar ik voorzie dat het ook anders kan uitpakken, met alle negatieve gevolgen van dien. Laat ik een paar modellen schetsen:

1. De heffing gaat niet door

Er verandert niets, maar dan zijn er wel andere maatregelen nodig om Nederland meer circulair te maken: namelijk een verbrandingsverbod op recyclebaar afval. Het afval eerst sorteren en alleen het niet recyclebare residue afvoeren naar een AVI. Een maatregel die de recyclingsector als een betrouwbare basis ziet voor het doen van vele investeringen. De ervaringen uit het verleden hebben namelijk geleerd dat een belastingmaatregel sterk kan variëren. Zowel naar boven als naar beneden, met tussentijds een periode van nul euro per ton. Dit kan een sterke invloed hebben op de haalbaarheid van recycling businessmodellen en de bereidheid van de sector om te willen investeren.

2. De heffing gaat wel door zonder uitzonderingen

In deze situatie ontstaan er nieuwe business modellen in de recyclingsector, maar de sector wordt ook geraakt door de hogere verwerkingstarieven voor het residu. Met een stijging van de verbrandingskosten met 80-100 euro per ton wordt het interessant om verschillende afvalstromen eerst te sorteren. Denk hierbij aan KWD-afval en GHHA. Ook zal er meer BSA worden uitgesorteerd, om het residue percentage te verminderen. Wel wordt het recyclen duurder door de hogere kosten voor het verwerken van recycling residue. Voor bijvoorbeeld het recyclen van verpakkingen alleen al zullen dat vele miljoenen zijn. Kosten die via de producenten (UPV) moeten worden betaald en doorgerekend zullen worden aan de consument.

Negatief effect ‘Geen uitzondering’ betekent ook het wegvallen van het importeren van afval uit het buitenland voor verbranding in Nederland. Storten in eigen land is dan weer goedkoper. Dit heeft een groot negatief effect op de CO₂/Methaan emissie in Europa. AVI’s leveren warmte en energie die, voor het deel dat hiermee wegvalt, met fossiele verbranding in Nederland moeten worden gecompenseerd. Met het storten van afval in het buitenland wordt meer methaangas geproduceerd en methaangas heeft een sterker broeikas effect dan CO₂. Er is in Europa een groot overschot aan brandbaar afval waarvoor geen AVI capaciteit bestaat. Capaciteit afbouwen in Nederland en bijbouwen in andere EU landen is kijken met oogkleppen op. Zonde van de hoog kwalitatieve investeringen die we in Nederland hebben gedaan. Zonde van alle energie en grondstoffen die in Nederlandse AVI’s zijn toegepast en dan deels niet meer worden gebruikt. Een niet verstandige keuze naar mijn mening en een gemiste kans op het gezamenlijk verminderen van het broeikas effect. Op het exporteren van brandbaar afval zal, net zoals nu reeds het geval is, hetzelfde belastingtarief van toepassing moeten zijn. Dit om gesleep met afval naar het buitenland zoveel mogelijk te voorkomen. ‘Slimme’ alternatieven worden met een hoog verbrandingstarief wel gestimuleerd, zoals sorteren in het buitenland en afvoer als RDF naar cementovens. De inschatting is dat, zoals nu reeds het geval is, er altijd een deel de grens over zal gaan.

3. De heffing gaat wel door met uitzonderingen

Voor de recycling sector blijft de situatie hetzelfde als bij de hierboven genoemde optie 2, maar import van afval wordt geheel vrijgesteld van de afvalstoffenheffing. Hiermee hebben de Nederlandse AVI’s een vollast, zolang er in Europa een overschot is aan brandbaar afval en optimaliseer (verminder) je de Europese uitstoot aan CO₂ en methaan emissies.

Wel blijft door de hogere recycling residuekosten het recyclen van afval in Nederland duurder dan in naburige landen. Dit kan een negatief effect hebben voor de concurrentie positie van de Nederlandse recycling sector. Recycling residue vrijstellen van de heffing zal een positief effect hierop hebben. Echter, dit vraagt wel om een duidelijke definitie van recycling residue!

Samenvattend

Mijn eerste keuze is optie 1. Geen heffing, maar wel in combinatie met een verbrandingsverbod op recyclebaar afval. Recyclen niet onnodig duur maken en AVI’s maximaal blijven inzetten voor het overschot aan brandbaar afval in de EU. In de afgelopen jaren heeft de BRBS samen met Rijkswaterstaat hiervoor richtlijnen uitgewerkt. De laatste puntjes moeten nog op de ‘i’ en dan kan er een ingangsdatum worden vastgesteld. Denk er hierbij wel aan dat de benodigde sorteerinstallaties nog moeten worden gebouwd. Iets dat met bestemmingsplannen, stikstof problematiek en netcongestie een paar jaar kan duren. Niet te lang meer wachten dus met het nemen van deze beslissing! Mijn tweede keus, als er dan toch een heffing moet komen om financiële redenen, is optie 3, met een vrijstelling voor het importeren van brandbaar afval. Wel met aandacht voor de concurrentiepositie van de recyclingsector in Nederland. En optie 2? Nooit doen dus! Hiermee span je het paard achter de wagen en lopen we verder bij het doel vandaan waar we in Europa juist naar toe willen!

Ton van der Giessen - lid Recycling Forum

• Recycling
• Focus 1
• Circulaire Economie
• Focus
• Recyclen