Staatssecretaris Vivianne Heijnen en voorzitter Medy van der Laan van de Nederlandse Vereniging van Banken zetten hun handtekening onder afspraken voor de verdere ontwikkeling van een circulaire economie. Circulaire initiatieven hebben ondersteuning nodig om op te schalen. De samenwerking tussen overheid en banken moeten helpen met de omslag van een lineaire naar een circulaire economie.

De Nationale Conferentie Circulaire Economie, die elk jaar plaatsvindt tijdens ‘De Week van de Circulaire Economie’, werd bezocht door Koningin Máxima. Tijdens het plenair programma sprak zij in haar keynote over het belang van de circulaire transitie en dat iedereen nodig is voor die transitie. De volledige tekst is hieronder weergegeven.

Dames en heren,

Het is een plezier om u hier in Nijmegen te ontmoeten. Wat iedereen hier verbindt, is de ambitie om de overgang naar een circulaire economie te versnellen. Ik vind het fantastisch dat u zich hiervoor inzet, als ondernemer, bestuurder, onderzoeker of in welke rol dan ook. Iedereen is nodig.

We weten het allemaal: ons leefmilieu staat onder druk en de aarde warmt op. En we willen graag minder afhankelijk worden van landen buiten Europa voor de levering van schaarse grondstoffen. In onze mobiele telefoons bijvoorbeeld zitten wel veertig essentiële metalen en mineralen, waaronder zeer zeldzame stoffen als antimoon. Dat komt voor het overgrote deel uit China en de voorraden raken op.

Op het spel staat het behoud van onze welvaart, maar dan op een manier die onze aarde op een gezonde, duurzame en veilige manier kan dragen. Over 25 jaar moet het zover zijn: dan is Nederland een klimaatneutrale samenleving met een volledig circulaire economie. Een inspirerend doel! Het afgelopen jaar ben ik op veel plekken in ons land gaan kijken hoe ondernemers, ontwerpers en overheden daarnaartoe werken.

Ik was in Alphen aan den Rijn. bij een textielbedrijf dat zoveel mogelijk werkt op basis van recycling. Ik was in Rotterdam bij Blue City, waar circulaire pioniers zich hebben verenigd in een oud zwembad. Eén van hen maakte textielverf uit schimmels. Een ander brouwde bier met lokale reststromen, waaronder oud brood. En weer een ander won compost uit afvalwater.

Ik was in Utrecht, waar men bouwt met hout en met vezelplaten gemaakt van planten. Een constructie van hout: dat scheelt meer dan vijftig procent CO2-uitstoot vergeleken met beton. Ik was in Eindhoven bij een afvalbedrijf waar kunststoffen worden gesorteerd en verwerkt tot nieuwe producten. En dan zo hoogwaardig mogelijk. Dus niet van koelkast naar verkeerspaaltje. Maar van oude koelkast naar nieuwe koelkast.

En vorige week nog was ik in Geleen, om te zien hoe de chemische industrie werkt aan een compleet duurzaam proces en de ontwikkeling van volledig circulair plastic. Geweldig dat ook het onderwijs daarbij wordt betrokken. Het zijn stuk voor stuk inspirerende werkbezoeken. Ik ben onder de indruk van het enthousiasme waarmee deze ondernemers aan de slag zijn gegaan. Zij behoren tot de koplopers!

De toegevoegde waarde van de circulaire economie is volgens het CBS nu iets meer dan vier procent van het BBP. Het begin is er! Daarop kunnen we voortbouwen. De consument is daarbij natuurlijk heel belangrijk. Mensen willen graag meedoen, maar ze weten niet altijd goed hoe. Ik heb in Eindhoven meegeholpen met het scheiden van afvalplastic. Daar heb je bijna een studie scheikunde voor nodig, zo ingewikkeld is het met al die mix-materialen.

Consumenten hebben hulp nodig om duurzame beslissingen te kunnen nemen. Laten we niet vergeten dat duurzame aankopen uiteindelijk ook goed zijn voor de financiële gezondheid! Apparaten die snel kapot en moeilijk te repareren zijn, zorgen in veel huishoudens voor financiële stress.

Grote bedrijven kunnen veel doen, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van standaarden die duidelijkheid bieden. Maar ze hebben de overheid wel nodig om de juiste condities te scheppen, zodat circulaire businessmodellen ook echt aantrekkelijk zijn.

De overheid kan ook veel doen als ‘launching customer’, door haar eigen inkoopkracht in te zetten voor circulaire oplossingen. Dat heb ik bijvoorbeeld gezien in Gelderland. De provincie gaf de opdracht om een oud, leeg kantoorgebouw duurzaam te slopen en de materialen te hergebruiken voor een sporthal en een fietsenstalling.

Wat ik ook mooi vind om te zien, zijn de nieuwe vormen van samenwerking die ontstaan. Zoals tussen de bouw en de landbouw. Door meer plantaardige bouwmaterialen uit de eigen regio te gebruiken, ontstaan nieuwe kansen voor boeren. Voor ondernemers die willen innoveren, is toegang tot financiering cruciaal. Een circulaire economie kan niet zonder een financiële sector die circulariteit omarmt.

Daarom ben ik blij dat banken en andere partijen uit de financiële sector dit samen oppakken. Over zes jaar moet circulair financieren ‘business as usual’ zijn!

We weten nog onvoldoende van de kansen en risico’s van circulaire bedrijfsmodellen, vergeleken met de ‘oude vertrouwde’ economie. Voor een gelijk speelveld hebben we een eerlijke vergelijking nodig van echte kosten, milieurisico’s, geopolitieke risico’s en de verwachte rendementen. We moeten in economische cirkels gaan denken, waarin grondstoffen steeds opnieuw worden gebruikt. Daarvoor moet nog veel kennis worden ontwikkeld.

Dit geldt niet alleen voor de financiering, maar ook voor het ondernemerschap zelf. Hoe worden producten ontworpen? Hoe worden ze geproduceerd met hergebruik van grondstoffen? Hoe kan reparatie de norm worden en wat is mijn eigen rol daarin? Welke vaardigheden zijn nodig binnen de circulaire economie, zowel bij ondernemers als bij medewerkers? Wat betekent dit voor het onderwijs?

Allemaal vragen waarop een antwoord moet komen. Er is dus veel werk aan de winkel en het raakt iedereen. Bij de transitie naar een circulaire economie hebben we elkaar nodig: bedrijven, overheden, NGO’s, onderwijsinstellingen en natuurlijk ook de consument. Het begin is er. Nu moeten we vaart maken en opschalen. Geweldig dat u meedoet!

Dank u wel.

Foto: Martijn Beekman

• Circulaire Economie
• Recyclen