Ons grondstoffengebruik is hoger dan ooit, en met circulaire maatregelen wil het niet echt vlotten. Terwijl we weten dat er voor een duurzame samenleving en economie (ook voor onze kinderen en kleinkinderen) eigenlijk geen alternatief is. Een transitie naar duurzaam materiaalgebruik is essentieel om een klimaatbestendige wereld te bouwen. Een wereld waarin biodiversiteit gewaarborgd is, zodat we ook als mens gezond kunnen leven. Een wereld waarin we als Nederland en Europa minder afhankelijk zijn van de import van grondstoffen en materialen (zeker in tijden van toenemende geo-politieke spanningen). Als we dit weten, dan zou er ons niks in de weg moeten staan om versneld deze transitie in te gaan. Alle lichten staan op groen, en groener wordt het niet.

China

Onderzoek laat zien dat consistent beleid nodig is om langdurige transities effectief en efficiënt de goede kant op te sturen. We weten ook dat dit ‘first mover advantages’ geeft, omdat we ook weten dat uiteindelijk de hele wereld deze kant op moet willen we als mensheid overleven. Elektrische auto’s in China zijn een voorbeeld hoe je dit kunt doen: consistent systeemgericht beleid, dat vooruit kijkt, heeft er aan bijgedragen dat China nu de gehele waardeketen (van batterijen tot auto’s) beheerst en zelfs domineert. Dit gebeurde terwijl wij hier in Europa vooral de technologie en autobedrijven van vroeger beschermde. Nu klagen we over de Chinese auto’s, terwijl wij ook dondersgoed wisten dat we af moesten van auto’s op fossiele brandstoffen. We weten ook al heel lang dat we onze broeikasgasemissies snel om laag moeten brengen. Hadden we dat consistent gedaan sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw, dan was de schok van de hoge olie en gasprijzen door de oorlog in Oekraïne niet zo groot geweest en vielen er nu geen fabrieken om. Dan was er geen reden voor paniekvoetbal en om nog meer op de rem te trappen. Dus waarom gaat de transitie naar een circulaire economie dan toch zo langzaam, en springen er steeds weer lichten op oranje of op rood? Ontstaat er geen markt voor recycled plastic? Blijven lineaire producten te goedkoop? En blijven we maar aanmodderen?

Status quo

Nederland lijkt patent te hebben op dit ‘stoplichtbeleid’, waardoor investeringen in de toekomst worden afgeremd, we de status quo in stand houden, terwijl we weten dat daar geen toekomst in zit. We laten ons land gijzelen door de belangen van de oude economie en verkwanselen hiermee de kansen voor toekomstige generaties in ons land. Waar de politiek en de overheid juist de bijzondere opdracht hebben om naar de lange termijn te kijken, is deze ook verworden tot een markt. Op de markt is lange termijn drie maanden en in de politiek vier jaar (de zittingstermijn van een kabinet, als deze het al de hele rit volhoudt). Als we hieraan vast blijven houden, wordt niet alleen Shell een sterfhuisconstructie (zoals deze laatst op BNR geclassificeerd werd, omdat het zich vooral richt op het terugkopen van aandelen, zonder in de toekomst van het bedrijf te investeren), maar wordt Nederland ook een sterfhuisconstructie. Want dit doen we niet alleen met de circulaire economie en (kritische) grondstoffen, maar met zoveel andere dossiers: klimaat, stikstof, woningbouw, IT-infrastructuur, ga zo maar door.

Doorpakken

Om Herman Finkers te parafraseren: ‘Het stoplicht springt op rood, het stoplicht springt op groen, in Nederland is altijd wat te doen’. Laten we het nu gaan doen, en niet langer rapporten laten schrijven door consultants. Wat we kunnen het wel. In Friesland is men er in geslaagd om een hele keten en een beginnende markt op te zetten voor bio-based isolatiematerialen, door samenwerking van veel partijen, vasthoudendheid, en consistentie. Dit laat zien dat we het kunnen. We hoeven geen China aan de Noordzee te worden. We moeten doorpakken naar de toekomst. Juist nu in tijden van onzekerheid. Dan geven we ruimte aan de bedrijven en innovaties voor een duurzame toekomst en bouwen het Nieuwe Nederland. Een duurzaam en welvarend Nederland, dat binnen de planetaire grenzen blijft, net zoals het Nederlands beleid beoogt!

Ernst Worrell

• Circulaire Economie
• Focus