We use cookies from third party services for marketing activities and to offer you a better experience. Read about how we use cookies and how you can control them by clicking "Privacy Preferences".

Privacy Preferences

When you visit any website, it may store or retrieve information through your browser, usually in the form of cookies. Since we respect your right to privacy, you can choose not to permit data collection from certain types of services. However, not allowing these services may impact your experience.

  • Privacy Policy
    When you visit any of our websites, it may store or retrieve information on your browser, mostly in the form of cookies. This information might be about you, your preferences or your device and is mostly used to make the site work as you expect it to. The information does not usually directly identify you, but it can give you a more personalized web experience. Because we respect your right to privacy, you can choose not to allow some types of cookies. Click on the different category headings to find out more and manage your preferences. Please note, blocking some types of cookies may impact your experience of the site and the services we are able to offer.
    REQUIRED
  • Content Delivery Network
    These cookies enable the website to provide enhanced functionality and personalization. They may be set by us or by third party providers whose services we have added to our pages. If you do not allow these cookies then some or all of these services may not function properly.
    REQUIRED
  • Functional (Your preferences for this site)
    Functionality cookies allow websites to remember the user's site preferences and choices they make on the site including username, region, and language. This allows the website to provide personalized features like local news stories and weather if you share your location. They are anonymous and don't track browsing activity across other websites. Functionality cookies can include first party, third party, persistent or session cookies.
  • Statistics (Info on how we can get better)
    These cookies allow us to count visits and traffic sources so we can measure and improve the performance of our site. They help us to know which pages are the most and least popular and see how visitors move around the site, which helps us optimize your experience. All information these cookies collect is aggregated and therefore anonymous. If you do not allow these cookies we will not be able to use your data in this way.
  • Marketing (Advertisement Delivery Network)
    These cookies may be set through our site by our advertising partners. They may be used by those companies to build a profile of your interests and show you relevant adverts on other sites. They do not store directly personal information but are based on uniquely identifying your browser and internet device. If you do not allow these cookies, you will experience less targeted advertising.

Privacy policy

Einde-afvalstatus: van ‘nee, tenzij’ naar ‘ja, mits

dinsdag 4 juli 2023

Halvering van het gebruik van primaire grondstoffen in 2030

Alles wat we om wat voor reden dan ook niet meer gebruiken, moeten we hergebruiken, en dan zo hoogwaardig mogelijk. Dat past bij de ambitie van de Rijksoverheid - halvering van het gebruik van primaire grondstoffen in 2030 en volledig circulair in 2050 - die recent is onderstreept in het Nationaal Programma Circulaire Economie 2023-2030. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot: afval hergebruiken mag niet zomaar. Daarvoor is een einde-afvalstatus cruciaal, alleen zo wordt afval grondstof. Even de situatie in vogelvlucht. Basis is de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen (Kra) waaraan alle EU-lidstaten invulling moeten geven. In Nederland is de richtlijn overgenomen in de Wet milieubeheer en in het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP). Daarin staat onder welke voorwaarden materiaal de ‘einde-afvalstatus’ kan krijgen.

Delen

Doorslaggevend hierin is de intentie van de houder van het materiaal. Dat betekent dat hetzelfde materiaal in de ene situatie afval kan zijn terwijl het in een andere situatie een product is. Denk aan verpakkingsmateriaal of over-de-datum-producten. Dit ‘papieren’ en formeel juridisch onderscheid kan grote economische en administratieve gevolgen hebben. Zo moet de ontvanger van een afvalstof wettelijk verplicht een afvalverwerker zijn – met bijhorende vergunning. Niet elke afnemer is als zodanig geregistreerd. De afzetmarkt voor afvalstoffen is daarmee meer beperkt dan de afzetmarkt voor producten. Het materiaal op de markt brengen als product heeft daartegenover andere gevolgen, zoals het moeten voldoen aan productregelgeving. In het bijzonder is te noemen REACH, de Europese stoffenwetgeving. Het aantoonbaar voldoen aan productregelgeving kan zeer kostbaar zijn en afhankelijk van de situatie soms jaren in beslag nemen. Het op de markt zetten van materiaal als afval of als product kan een keuze zijn, met voor- en nadelen voor beide opties.

Voor veel materiaal geldt dat het duidelijk is of het een afvalstof is of een product. Voor een significante groep echter is het grijs gebied. Tot september 2019 konden bedrijven in geval van onduidelijkheid centraal bij Rijkswaterstaat een ‘rechtsoordeel’ aanvragen over de juridische status van een materiaal. Een rechtsoordeel had weliswaar geen formele juridische status, maar had, zeker in nationale context, wel een zeker gewicht. Mede omdat er te veel aanvragen binnenkwamen is deze taak verschoven naar de omgevingsdiensten van de provincies en gemeenten. En die nieuwe taak legt een flink beslag op hun beschikbare capaciteit, kennis en expertise.

Voorzichtig

De situatie bij recycling is veelal dat we te maken hebben met nieuwe technieken, nieuwe materialen of nieuwe toepassingen. Het gegeven dat iets nieuw is maakt dat niet alles aan zo’n initiatief op voorhand bekend is – het is immers nog niet of nog maar weinig eerder gedaan. De reflex is dat overheden zeer voorzichtig zijn. Het is immers hun taak om, aan de hand van de wet, het milieu te beschermen. Wanneer de omgevingsdienst echter álle risico’s volledig in kaart wil brengen en uitbannen, o.a. door te focussen op Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS), ontstaat een onwerkbare situatie. Het kost daardoor vaak enorm veel tijd en moeite om waardevolle grondstoffen uit afval het predicaat te geven dat ze verdienen. Neem struviet, gewonnen uit afvalwater, alternatief voor fosfaat uit mijnen. Aan het geven van het predicaat einde-afval ging vijf jaar discussie (tussen overheden onderling) vooraf.

Dat komt niet alleen doordat overheden liefst alle risico’s wensen uit te sluiten. Er is ook een ‘lokettenprobleem’, waarbij onduidelijk is welke overheidsdienst een uitspraak kan en wil doen, en overheden onderling van mening kunnen verschillen. In het spel zijn namelijk vaak drie overheden: de omgevingsdienst van de recycler, de omgevingsdienst van de afnemer van het product (of meerdere – en mogelijk ook nog in het buitenland) en de ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport) als bevoegd gezag voor (internationaal) transport.

Dat kan leiden tot rechtsonzekerheid en -ongelijkheid. Met als gevolg dat investeringsbeslissingen (te lang) worden opgehouden, waardoor dit soort circulaire initiatieven onvoldoende van de Nederlandse grond komen.

Zelf doen

Het is een illusie dat alle milieurisico’s kunnen worden uitgesloten. Bovendien zou tenminste het principe van gelijke monniken, gelijke kappen moeten gelden. Ook reguliere grondstoffen kunnen immers verontreinigingen en/of Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) bevatten, en de beoordeling zou bij recycling en hergebruik dan ook niet strenger moeten zijn dan bij productie met reguliere grondstoffen. Sterker nog: virgin productie wordt nu niet eens aan een dergelijke beoordeling onderworpen.

Op basis van de hiervoor geschetste problematiek gaan bedrijven in toenemende mate over op zogenaamde ‘zelfverklaringen’ in de hoop dat zij snel hun circulaire business kunnen starten. Dat brengt een bedrijfsmatig risico met zich mee, en het is de afweging van de ondernemer dat risico te nemen of niet. Om de ondernemer enig houvast te geven heeft de overheid de Leidraad Afvalstof of Product gepubliceerd, waarmee een ondernemer zelf een (indicatieve) toets kan doen.

Daarnaast hebben enkele (markt)partijen het idee geopperd om voor bepaalde afvalstromen meer generieke beoordelingsrichtlijnen (BRL) op te stellen. Deze zijn te vergelijken met een certificeerbare NENnorm, breed gedragen, erkend door branche en overheid. Toetsing aan een dergelijke beoordelingsrichtlijn zal de onderbouwing voor ‘productstatus’ vergemakkelijken. Het opstellen van een dergelijke richtlijn vergt daarentegen ook veel tijd en komt enkel tot stand wanneer er voldoende partijen in de markt zijn.

Hoe verder

In een recente brief aan de Tweede Kamer kondigt de staatssecretaris enkele centrale ontwikkelingen aan: een nieuw op te richten Kennisplatform ‘Afval of niet’, Ministeriële regelingen en een nieuwe Handreiking met einde-afvalcriteria. Of dergelijke tools voldoende snelheid gaan geven moet blijken. Uit de eind januari gepubliceerde Circularity Gap-analyse en de Integrale Circulaire Economie Rapportage van PBL blijkt nogmaals dat grondstoffen uit afvalstromen onmisbaar zijn als we het gebruik van primaire grondstoffen willen halveren. Precies daarom heeft het landelijk afvalbeleid twee doelstellingen: de bescherming van het milieu én efficiënt grondstoffengebruik.

Probleem van het bij de omgevingsdienst laten van de beoordeling van materiaal is dat de omgevingsdienst traditioneel in haar takenpakket slechts één van deze twee doelstellingen heeft: bescherming van het milieu. Dáárop zal zij worden aangekeken in geval van misstanden.

De Omgevingswet is aanstaande, definitief ingaand per 1 januari 2024. De Omgevingswet beoogt dat gemeenten op een ‘praktische en flexibele manier oplossingen vinden voor maatschappelijke opgaven’. Procedures zouden eenvoudiger en sneller worden, onder meer met behulp van digitalisering en vermindering van de administratie bij de vergunning. Omdat onder de Omgevingswet in principe alles wat decentraal kan ook decentraal geregeld wordt, lijkt deze ontwikkeling niet te leiden tot het weer centraal oppakken van een rechtsoordelenloket.

De Omgevingswet zal bovenal een cultuuromslag met zich moeten meebrengen. Vaak worden initiatieven nu nog ontvangen met een afwachtende ‘nee, tenzij’-houding. De Omgevingswet beoogt dit te veranderen in een welwillende ‘ja, mits’-houding, waardoor er meer mogelijk is. Het is juist deze houding die nieuwe initiatieven in de circulaire economie nodig hebben. Maar bedenk wel: meer ruimte betekent ook dat de gemeenteraad keuzes voor de kwaliteiten van een gebied of initiatief nog beter moet onderbouwen en verschillende belangen en partijen vroegtijdig bij het proces moet betrekken.

Artikel door: Steven Lemain, Environmental Consultant en Tom Houben, Senior consultant waste management & circular economy, Royal HaskoningDHV

  • Breken
  • Wetgeving
  • Beleid
Gerelateerde artikelen
shutterstock_WEB
Omgevingswet ondermijnt circulariteit bouwgrondstoffen

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 zal er ook een aangepaste Regeling bodemkwaliteit van kracht zijn. Hierin zijn enkele nieuwe regels opgenomen, die voor bouwstofproducente...

BEwerken ONLINE
Regeling voor TAG als gevaarlijk afval blijft van kracht

Ruim een jaar geleden trad op 16 oktober 2021 de “Regeling tot wijziging van de Regeling Europese afvalstoffenlijst en de Activiteitenregeling milieubeheer” (hierna te noemen: de Regeling) in werking....

BEwerken ONLINE
Circulair bouwen met het Moederbestek

Dat we met circulariteit aan de slag moeten in de bouw, dat is wel duidelijk. Ambities vanuit de EU, de Nederlandse regering en het Betonakkoord kunnen echter alleen waargemaakt worden als we ook aan ...

betongranulaat_web
Het Circulair Materialenplan

LAP3 is een plan dat op landelijk niveau wordt opgesteld en waarmee vergunningverleners bij omgevingsdiensten rekening dienen te houden. Het LAP is daarmee bepalend voor de vraag welke activiteiten me...

BEwerken ONLINE
Generieke richtlijn grondstoffen voor circulair beton

De nieuwe CROW-CUR Richtlijn 2:2021 Beoordelingssystematiek grondstoffen op geschiktheid voor circulair beton is beschikbaar. De Nederlandse overheid heeft de beleidsdoelstelling dat de Nederlandse ec...

BRBS Recycling
Feitenonderzoek immobilisatie

Een immobilisaat is volgens het Landelijk afvalbeheerplan (LAP3) een “technologische ingreep waarbij de fysische en/of chemische eigenschappen van een afvalstof worden gewijzigd, zodanig dat de kans o...

BRBS Recycling
Snellere vergunningverlening onder de Omgevingswet?

Een veelgehoorde verzuchting is dat het veel te lang duurt voordat de overheid een vergunning verleent. De Omgevingswet moet vergunningverlening sneller, efficiënter en beter maken. In dit artikel sta...

BRBS Recycling
Warmdraaien voor de Omgevingswet

Op 1 januari 2024 is het dan toch zover: de Omgevingswet treedt in werking. Dat betekent dat het nu toch écht tijd wordt om u op de hoogte te stellen van de nieuwe wet- en regelgeving die gaat gelden ...

BRBS Recycling
Mobiel breken van bouw- en sloopafval onder de Omgevingswet

Zoals het er nu naar uitziet treedt de Omgevingswet op 1 januari 2023 in werking. Een goed moment om alvast eens stil te staan bij de wettelijke regels die gaan gelden voor het mobiel breken van bouw-...

BEwerken ONLINE
Breken van puin onder de Omgevingswet

De Omgevingswet die -zoals het er nu naar uitziet- op 1 januari 2023 in werking treedt, vervangt 26 wetten waaronder de huidige Wet algemene bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) en de Wet milieubeheer (Wm...

Foto Vivianne
Er is nog veel werk aan de winkel

Sinds januari 2022 is mevrouw Vivianne Heijnen onze Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat. Eerder dit jaar vroegen we haar naar de stand van zaken rondom het Nationaal Programma Circulaire...

BEwerken ONLINE
Risico-inventarisatie en -evaluatie; voor een veilige en gezonde werkplek

Goede arbeidsomstandigheden verbeteren de productiviteit. Bovendien vermindert de kans op ongevallen waarmee de werkgever aan de zorgplicht voldoet. Dat zijn de voordelen van het opstellen van de RI&E...

BRBS Recycling
Product Category Rules (PCR)

Bij de bepaling van duurzaamheid van producten wordt een Levenscyclusanalyse (LCA) uitgevoerd. De manier waarop de LCA voor bouwproducten wordt berekend is vastgelegd in NEN-EN15804 Duurzaamheid van b...

BEwerken ONLINE
Financiële zekerheidstelling remt ontwikkeling recyclingbranche?

De doelstelling van het klimaatakkoord is duidelijk: in 2050 moet 95% minder CO2 worden uitgestoten om te voorkomen dat de aarde meer dan 2 graden opwarmt. Gelukkig weten we ook hoe we dit doel moeten...

TAG kaarten
Gemeenten kunnen helpen bij verantwoorde verwerking van teerhoudend asfalt

Er ligt nog circa 40 miljoen ton teerhoudend asfalt in het Nederlandse wegennetwerk. Om het kankerverwekkende teer conform rijksbeleid te vernietigen dient teerhoudend asfalt thermisch te worden gerei...

BEwerken ONLINE
Recyclinggranulaat – Kwaliteit deel 8; Regelgeving

De kwaliteit van recyclinggranulaten wordt niet alleen bepaald door recyclingbedrijven zelf. Er zijn veel schakels in de recyclingketen die hier een rol in spelen. Op cruciale plaatsen in de keten zij...

BEwerken ONLINE
Recyclinggranulaten – kwaliteit deel 7; Het belang van KOMO BRL 2506-1

De bewijsvoering van de kwaliteit van recyclinggranulaat is verdeeld over meerdere bewijsmiddelen. Voor afnemers van deze producten is het niet altijd duidelijk wat ze moeten vragen of wat de document...

BEwerken ONLINE
Einde afval voor recycling-granulaat, de stand van zaken

Al meer dan vijf jaar is er in Nederland officiële erkenning dat recycling granulaat geen afvalstof is maar een product. Voor producenten en afnemers lijkt dat inmiddels een gewone zaak, maar is dat o...

Gescheiden ingezameld kalkzandsteenpuin
Gerecycled kalkzandsteengranulaat officieel erkend als grondstof

Gerecycled kalkzandsteengranulaat is door de FUMO, de omgevingsdienst van Friesland, officieel erkend als grondstof. Eerder werd het granulaat, gemaakt van kalkzandsteenpuin, nog gezien als afval. Dit...

BRBS Recycling
Proeftuin menggranulaat met minder betongranulaat (<50%)

Van de in april gepresenteerde proeftuinen is die van menggranulaat met minder betongranulaat er eentje. In de proeftuin wil BouwCirculair in de praktijk aantonen of het kwalitatief en technisch mogel...

Asfalteren_Almere_Roof2Road_small
CO2-arm beton voortaan standaard voor grote vastgoedontwikkelaars en bouwers Elf grote vastgoedontwikkelaars, bouwbedrijven en zogeheten techniek, bouw en infra-ondernemingen ga...

Bouwafval
Herziene EVOA vanaf 2026 Grensoverschrijdend afvaltransport is onderworpen aan de regels van de Europese Verordening Overbren...

Recyclingsymposium.02
Recyclingsymposium 2024: Ruimte voor de Circulaire Economie ‘Wie neemt de verantwoordelijkheid?!’ Is zowel de vraag als een oproep richting onze maatschappij en...

Prezero.02
Ondernemerschap cruciaal voor de circulaire economie “Als we praten over de circulaire economie dan praten we, gek genoeg, vooral over afvalbeleid en nie...

Circulair_Slopen
Bedrijfsleven slaat handen ineen voor een circulaire economie “Wat we nodig hebben, zijn heldere doelen, de vraag naar circulaire producten en materialen en een s...

Nieuwsbrief

* verplicht

Sponsored content

Partner content

VanDenNoortJubileum

80 jaar Van den Noort – een familieportret

Toen Kees van den Noort in 1944 begon met een handel in zand en grind kon hij niet bevroeden dat hij de daarmee de basis heeft gelegd voor een bedrijf dat in 2024 ongeveer honderd medewerkers heeft en waarbij zijn twee kleindochters Joyce en Babs en kleinzoon Cees aan het roer staan. Op donderdag 12... lees meer

Recyclingsymposium.02

Recyclingsymposium 2024: Ruimte voor de Circulaire Economie

‘Wie neemt de verantwoordelijkheid?!’ Is zowel de vraag als een oproep richting onze maatschappij en dient tijdens het recyclingsymposium als subtitel en is tevens de leidraad voor dagvoorzitter Harry Dijkema. lees meer