We use cookies from third party services for marketing activities and to offer you a better experience. Read about how we use cookies and how you can control them by clicking "Privacy Preferences".

Privacy Preferences

When you visit any website, it may store or retrieve information through your browser, usually in the form of cookies. Since we respect your right to privacy, you can choose not to permit data collection from certain types of services. However, not allowing these services may impact your experience.

  • Privacy Policy
    When you visit any of our websites, it may store or retrieve information on your browser, mostly in the form of cookies. This information might be about you, your preferences or your device and is mostly used to make the site work as you expect it to. The information does not usually directly identify you, but it can give you a more personalized web experience. Because we respect your right to privacy, you can choose not to allow some types of cookies. Click on the different category headings to find out more and manage your preferences. Please note, blocking some types of cookies may impact your experience of the site and the services we are able to offer.
    REQUIRED
  • Content Delivery Network
    These cookies enable the website to provide enhanced functionality and personalization. They may be set by us or by third party providers whose services we have added to our pages. If you do not allow these cookies then some or all of these services may not function properly.
    REQUIRED
  • Functional (Your preferences for this site)
    Functionality cookies allow websites to remember the user's site preferences and choices they make on the site including username, region, and language. This allows the website to provide personalized features like local news stories and weather if you share your location. They are anonymous and don't track browsing activity across other websites. Functionality cookies can include first party, third party, persistent or session cookies.
  • Statistics (Info on how we can get better)
    These cookies allow us to count visits and traffic sources so we can measure and improve the performance of our site. They help us to know which pages are the most and least popular and see how visitors move around the site, which helps us optimize your experience. All information these cookies collect is aggregated and therefore anonymous. If you do not allow these cookies we will not be able to use your data in this way.
  • Marketing (Advertisement Delivery Network)
    These cookies may be set through our site by our advertising partners. They may be used by those companies to build a profile of your interests and show you relevant adverts on other sites. They do not store directly personal information but are based on uniquely identifying your browser and internet device. If you do not allow these cookies, you will experience less targeted advertising.

Privacy policy

Circulaire Transitie: Inzichten uit het 11e Recyclingsymposium

donderdag 28 december 2023

Wist u dat de bouw en sloop verantwoordelijk zijn voor de helft van het afval in Nederland, waarvan het grootste deel terugkeert als hernieuwbare grondstof? Met deze vraag opende dagvoorzitter Harry Dijkema de 11e editie van het Recyclingsymposium, georganiseerd door BRBS Recycling, VERAS en Expertgroup

Delen

Otto Friebel, directeur van BRBS Recycling, benadrukte dat het succes van het Recyclingsymposium zit in de diversiteit van de bezoekers. Ieder jaar wordt hard gewerkt aan onderwerpen die interessant en actueel zijn voor de branche. Het Recyclingsymposium wordt georganiseerd om te informeren, kennis te maken en kennis te delen.

De eerste spreker van het Recyclingsymposium was Ferdi Licher, Directeur bouwen en energie bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. “Het verduurzamen van de bouw is een opgave waar het demissionair kabinet hard aan heeft gewerkt. De doelstellingen zijn ambitieus opgesteld, waaronder bijvoorbeeld voor het isoleren van zo’n 2,5 miljoen woningen”, aldus Licher. Door het instellen van het nationaal warmtefonds helpt de overheid met het goedkoper en gemakkelijker financieren van de verduurzaming van huizen. Op 4 oktober j.l. is er een brief naar de kamer gestuurd met daarin een uitgebreide strategie over circulair bouwen en milieuprestaties bouwen. Zo worden vanaf 2025 de richtlijnen voor milieuprestaties aangescherpt. Hierbij is gesteld om op de lange termijn de normen steeds verder aan te scherpen. “Het gebruik van hernieuwbare materialen gaat omhoog, waardoor de vraag naar de ontwikkeling van te hergebruiken en biobased materialen zal toenemen. We zitten volop in de ontwikkeling van nieuwe beoordelingsrichtlijnen, zoals verplicht recyclaat en verificatieregelingen en een bouwmaterialenakkoord is in de maak”zo stelde Licher.

Ontwerpstrategieën en veranderende rollen in de keten

De tweede spreker, Prof.dr.ir. Hans Wamelink, Professor of design & construction aan de TU Delft, sprak met passie over het ondernemerschap binnen de branche. “We hebben nog meer ondernemers nodig! Ondernemers zijn creatief en willen innoveren. Zo haakte hij direct in op de informatie gedeeld door Licher over het van het gas afgaan voor consumenten, ondernemingen en organisaties. Wamelink legde de bezoekers een aantal ontwerpstrategieën voor ter bevordering van circulariteit. “Jullie spelen een belangrijke rol! Anno nu is het niet alleen de architect, maar ook de recyclers die de rol van ontwerper op zich moeten nemen.”

Iedere ontwerpstrategie heeft drie doelen, namelijk: bescherming van het milieu, materiaalvoorraad en behoud van waarde in de toekomst. Wamelink benadrukte dat de focus moet liggen op adaptief ontwerpen. Pas als dat niet lukt, dient men te kijken naar hernieuwbare grondstoffen. Het belangrijkste wat we in gedachten moeten houden is preventie, want het allerbeste wat je kunt doen is niets doen!” Geen congressen organiseren, niet op reis, niet bouwen, niet slopen.”

Strategieën voor behoud van de toekomstige waarde

  1. Kwaliteit en onderhoud, lange levensduur van objecten. Teruggaan in de tijd, vroeger bouwde men kwalitatief beter en dacht men beter na over onderhoud.
  2. Adaptief; leg de nadruk op aanpasbaarheid van het object. Functies kunnen wijzigen van objecten.
  3. Losmaakbaar en herbruikbaar; leg de nadruk op een lange levensduur van de elementen en materialen, het makkelijk maken om het uit elkaar te halen.

De ontwerpstrategieën voor materiaalwaarde richten zich in eerste instantie op het hergebruik van bouwwerken. De tweede en opvolgende strategie is het gebruik van hergebruik van secundaire grondstoffen die gemaakt zijn van de niet 1 op 1 te hergebruiken materialen. Als laatste stap en strategie dient men gebruik van hernieuwbare grondstoffen toe te passen.

“De rollen veranderen. We gaan van een traditionele fasering naar een circulaire fasering, waarbij alle ketenpartners gevraagd worden om steeds meer met elkaar in gesprek te gaan. Het is een complexer ontwerpproces met meer onzekerheden, meer stakeholders en meer doelen. Daarom is het goed te kijken naar de belangen en rollen van alle partners, namelijk; de opdrachtgever, het ontwerpteam tevens kernteam en de kennisleverende partijen. Blijf met elkaar in gesprek en formuleer wat de betreffende rollen zijn en welke informatie er voor iedere partij nodig is om de diensten te kunnen leveren.”

Het nieuwe normaal

Voor het nieuwe normaal, het zoveel mogelijk inzetten van herbruikbare grondstoffen en materialen, hebben we veel materialen nodig. Uitgaande van de doelstellingen van de overheid met betrekking tot het bouwen van woningen, zullen we meer bouwen dan slopen. Daarnaast zien we dat wet- en regelgeving, materialen niet meer passen, of niet meer toegepast mogen worden omdat de regelgeving is veranderd. De vraag is dan ook, is er wel materiaal beschikbaar voor het nieuwe materiaal? Per project zullen er dan ook verschillende strategieën toegepast dienen te worden om de bouw of verbouw van objecten mogelijk te maken en aan de richtlijnen te laten voldoen. Daarbij dient men te allen tijde te streven naar een zo hoog mogelijke circulariteit", aldus Wamelink.

Reflectie op de R-ladder

De laatste spreker voor de pauze nam de bezoekers mee in de R-Ladder en de verschillende schema’s die in de loop der tijd zijn opgesteld. Marijn Bijleveld, themaleider duurzame en circulaire grondstofketens bij CE Delft, “De R-ladder is een belangrijk middel voor het sluiten van de keten, en als industrieel ontwerper heb ik mezelf de uitdaging gegeven om complexe materie op een gemakkelijke manier te presenteren.”

Ze nam de bezoekers mee in de verschillende toepassingen van het sluiten van de keten middels schema’s. Bijleveld: “Zo is de ladder van Lansink, de basis voor de verschillende afvalstrategieën gekoppeld aan het milieu. De trap tegen troep is vooral gemaakt voor consumenten en het 7-R model bevat veel minder hiërarchie dan de eerder genoemde, omdat het in een daadwerkelijke cirkel is vormgegeven en iedere stap zowel de eerste als de laatste in de keten zal zijn. Zo is het schema van Rockwool gekoppeld aan de fase in de levenscyclus. Hierbij gaat het om ontwerpen op een dergelijke manier dat je minder materiaal nodig hebt, hergebruikt en pas na het afdanken van het materiaal ga je over naar een recovery strategie. “Er komt nu van alles vrij aan materialen en daar moeten we iets mee. De strategieën voor circulair ontwerpen zijn mooi, maar op dit moment is het ook belangrijk dat we iets doen met de grondstoffen en materialen die we nu al hebben en die vrijkomen. De R-strategieën zijn hoopvol en inspireren”, zo stelt Bijleveld.

1 op 1 hergebruik

Na een korte pauze waarbij kennismaking centraal stond, namen, Arend van de Beek, programma manager circulair bij Lagemaat Circulair, en architect Menno Rubbens van Cepezed Projects de bezoekers mee in een inspirerend verhaal over de mogelijkheden van 1 op 1 hergebruik.

Van de Beek: "Zorg ervoor dat je als sloper zo snel mogelijk betrokken bent bij het project. Dit betekent dat je één tot twee jaar vóór de sloop aansluit bij het projectteam. Om zo circulair mogelijk te bouwen met onderdelen van verouderde en te slopen bouwwerken, is het nodig om op een andere manier te werken. Een dergelijk project moet aandacht besteden aan het demontabel maken van een gebouw, vernieuwde wet- en regelgeving en het complexe logistieke proces dat erbij komt kijken.

Een inventarisatie van de materialen en elementen die al aanwezig zijn, is een van de eerste stappen. Hierbij komt de digitalisering van het gebouw aan bod, evenals sterkteberekeningen, energetische berekeningen en energieberekeningen. Een voorbeeld hiervan is het voormalig provinciekantoor in Arnhem, met 7000m2 vloeroppervlakte en een volledig betonnen gebouw. Hoewel het gebouw moest worden gesloopt vanwege strengere eisen in het bouwbesluit, was de uitdaging om het sloopproces zo eenvoudig mogelijk te maken en het hergebruiksproces te stroomlijnen. Een scan met drones die tot op de 10e mm kunnen modelleren, bleek de oplossing. Hierdoor werd duidelijk welke elementen in het gebouw aanwezig waren en wat de eigenschappen van die elementen waren.

De volgende stap in de voorinventarisatie was het toepassen van de R-ladder. Elementen werden ingedeeld in groene, gele en oranje categorieën, waarbij de groen gemarkeerde elementen 1 op 1 toepasbaar zijn in een nieuw project. Vervolgens rees de vraag: wat willen we bouwen met deze grondstoffen? Dit is een volledig omgekeerde wereld waarbij architecten uitgaan van het vrijgekomen materiaal en het ontwerp daarop aanpassen in plaats van het materiaal te kopen op basis van het ontwerp.

Een gemakkelijk proces is dit niet, aldus Van de Beek. "Je zult veel moeten aantonen. Zo moet je voldoen aan het bouwbesluit en moet het remontabel en marktconform zijn."

Menno Rubbens deelde zijn perspectief als architect. Zo begon hij met de slogan: "All buildings are predictions and all predictions are wrong" - Stewart Brand. Ook Rubbens benadrukte dat minder bouwen het beste zou zijn en dat, indien bouwen noodzakelijk is, dit met minder materialen kan gebeuren. Bij het voorbeeld van het voormalig provinciekantoor van Arnhem bleek dat materialen in de oude bouw niet optimaal benut waren, waardoor met een slimme aanpassing in het gebruik meer volume gecreëerd kon worden.

Rubbens: "Op papier lijkt alles gemakkelijk en kunnen we alles goed in kaart brengen, maar er hangt een complexe logistieke onderneming aan vast. Zo zijn alle elementen genummerd en op volgorde van bouw opgeslagen. Ieder type element is geanalyseerd en is er gekeken naar hoe deze het beste hergebruikt kunnen worden. Kun je het element eventueel uit elkaar halen, kun je het opwaarderen om alsnog aan het bouwbesluit te voldoen?

Door de nauwe samenwerking tussen de sloper (remonteerder) en de architect hebben we geleerd dat ieder project andere ontwerpen en uitvoering behoeft. Zo zagen we dat:

  • De complexiteit van een element recht evenredig is met de inspanning om het object te hergebruiken.
  • Hoe groter het aanpassingsvermogen van gebouwen/elementen is, hoe minder inspanning er nodig is voor hergebruik.
  • De mate van aanpasbaarheid van een element zorgt voor een betere toepasbaarheid van donormateriaal in een nieuw te ontwerpen gebouw.

Circular Ready Construction; het voorbereiden van constructies voor een circulaire economie in plaats van de focus op al volledig circulair zijn. "De mens is immers slecht in voorspellen," aldus Van de Beek en Rubbens.

Verschillende inzichten

Het recyclingsymposium werd interactief afgesloten. Aan de hand van een aantal stellingen nam Harry Dijkema, de dagvoorzitter, en de drie panelleden: Tristan Frese, Erik van Roekel, en Edwin van der Wel, de bezoekers mee in een interactief panelgesprek. Hieruit kunnen een paar conclusies worden getrokken, namelijk: de kans op hergebruik van materialen moet geoptimaliseerd worden, ontwerpen moeten altijd met circulariteit in gedachten worden gemaakt, en we moeten elke partij in de keten beter leren kennen en begrijpen. De ene partij in de keten gaat sneller dan de andere, blijf in contact.

Namens BRBS Recycling, VERAS en Expertgroup willen we alle sprekers en bezoekers bedanken voor deze inspirerende ochtend en hopen dan ook volgend jaar iedereen weer te mogen verwelkomen.

Alle presentaties van de sprekers van het Recyclingsymposium 2023 zijn te vinden op www.recyclingsymposium.nl

Foto: Seijbel Photography

  • Circulaire Economie
Gerelateerde artikelen
Green_Collective_WEB
Gezamenlijke inzameling bedrijfsafval bespaart 853.823 kilometers

Op 11 september 2023 vierden recyclers Renewi en PreZero de vijfjarige samenwerking in Green Collective. Vijf jaar geleden gestart als een white label initiatief in Gouda en inmiddels is het white lab...

Doolhof van vergunningen
De CEO - Circulaire Economie Oproep

BRBS Recycling steunt de oproep van Natuur & Milieu en VNO-NCW aan de Tweede Kamer om te kiezen voor een Circulaire Economie in Nederland.

Circulaire economie NPCE
Maatregel tot verplicht retour nemen van recyclaat binnen een circulaire UPV

Sorteerders en recyclers van afvalstoffen vallend onder een UPV zien mogelijkheden tot het volledig sluiten van de keten en het voorkomen van verlies van waardevolle grondstoffen. Zij roepen dan ook o...

7R Model
Circulair is echt een uitdaging

Marijn Bijleveld is senior onderzoeker en themaleider Grondstofketens bij onderzoeksbureau CE Delft. In die hoedanigheid werkt ze onder meer aan verduurzamingsvraagstukken rond grondstoffen en product...

Gescheiden ingezameld kalkzandsteenpuin
Gerecycled kalkzandsteengranulaat officieel erkend als grondstof

Gerecycled kalkzandsteengranulaat is door de FUMO, de omgevingsdienst van Friesland, officieel erkend als grondstof. Eerder werd het granulaat, gemaakt van kalkzandsteenpuin, nog gezien als afval. Dit...

Foto einde afval
Prioritering van materiaalstromen voor Europese einde-afvalcriteria

De Europese Green Deal1 heeft als doel de EU te transformeren tot een moderne, grondstoffenefficiënte en competitieve economie, vooral door economische groei te ontkoppelen van het gebruik van hulpbro...

Foto Marieke van der Werf
Circulaire economie is geen middel, maar een doel!

“De ambitie is helder: Nederland wil in 2050 volledig circulair zijn”, schrijft staatssecretaris Vivianne Heijnen in haar voorwoord bij het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) dat begin dit...

BEwerken ONLINE
Verandering van spelregels nodig

In een recent interview met Trudy Rood, senior beleidsonderzoeker en lid van het transitieteam Circulaire Economie Bouw en Aldert Hanemaaijer, Projectleider ICER beiden werkzaam bij het Planbureau voo...

BRBS Recycling
Proeftuin menggranulaat met minder betongranulaat (<50%)

Van de in april gepresenteerde proeftuinen is die van menggranulaat met minder betongranulaat er eentje. In de proeftuin wil BouwCirculair in de praktijk aantonen of het kwalitatief en technisch mogel...

BEwerken ONLINE
Circulair bouwen met het Moederbestek

Dat we met circulariteit aan de slag moeten in de bouw, dat is wel duidelijk. Ambities vanuit de EU, de Nederlandse regering en het Betonakkoord kunnen echter alleen waargemaakt worden als we ook aan ...

BEwerken ONLINE
In de toekomst wonen wij in een abonnement

De recyclingsector zet zich dagelijks in voor een zo hoogwaardig mogelijke recycling, echter vinden nog te veel materialen en grondstoffen een minder hoogwaardige bestemming of worden alsnog vernietig...

BRBS Recycling
Weeting circulair bouwen: maken internationale standaarden het verschil?

De druk om versneld van een lineaire naar een circulaire economie te komen wordt steeds verder opgevoerd: met het verscherpen van de MPG in 2025 wordt het belangrijker dan ooit om hergebruikte materia...

BEwerken ONLINE
Biobased bouwen: de noodzaak, de kansen en fantastische voorbeelden

Biobased bouwen is een duurzaam, circulair en hernieuwbaar alternatief voor traditionele bouw in beton, staal, baksteen en kalkzandsteen. Gedreven door maatschappelijke ontwikkelingen, zoals grondstof...

betongranulaat_web
Het Circulair Materialenplan

LAP3 is een plan dat op landelijk niveau wordt opgesteld en waarmee vergunningverleners bij omgevingsdiensten rekening dienen te houden. Het LAP is daarmee bepalend voor de vraag welke activiteiten me...

Vincent Gruis_web
Bouwen, verbouwen en demonteren met een zo laag mogelijke milieubelasting

Eind 2018 is een Transitieteam Circulaire Bouw Economie (CBE) gestart dat bestaat uit vertegenwoordigers van overheden en de bouw en GWW-sector. BEwerken interviewde Vincent Gruis, voorzitter van Tran...

BRBS Recycling
Hoe mooi kan het zijn, permanente CO2 opslag in betongranulaat

Het is al mooi als je van afval – betonpuin – een hoogwaardige grondstof maakt voor nieuw beton – betongranulaat. Waardoor beton circulair wordt. Nog mooier is het als je tijdens de productie van beto...

BEwerken ONLINE
Op weg naar meer hergebruik met circulaire regelgeving

Platform CB’23 actieteam Toekomstig hergebruik doet aanbevelingen Afgelopen jaar heeft een nieuw actieteam Toekomstig hergebruik zich gebogen over kansen en belemmeringen in technische wet- en regelge...

BRBS Recycling
Provinciale CE plannen

Het streven naar een Circulaire Economie bevat een toezegging en uitvoering op ieder niveau. Zo hebben provincies dan ook de verantwoordelijkheid om binnen de eigen provincie een Circulaire Economie a...

BRBS Recycling
Het Basiskamp voor een Circulaire Bouweconomie en Platform CB’23

Platform CB’23 ontwikkelt diverse leidraden voor circulair bouwen. Hoe passen deze binnen het “Basiskamp” voor de transitie naar een circulaire bouweconomie in 2023 dat door het Transitieteam voor Cir...

BEwerken ONLINE
Recyclinggranulaat: een betrouwbare grondstof

Beton wordt in Nederland al decennialang gerecycled. Aanvankelijk was het recyclen een oplossing voor het betonafval, maar tegenwoordig een ‘must’ in het kader van de transitie naar een circulaire eco...

Heijmans_web
Heijmans introduceert Afvalmonitor Bouwbedrijf Heijmans heeft onlangs de Afvalmonitor gelanceerd. Met dit afval dashboard – het eerste ...

De initiatiefnemers
Op weg naar een landelijk akkoord voor versnelde verduurzaming’ De Samenwerkingsverklaring bouwmaterialenakkoord is sinds kort een feit. Het document wordt gezien a...

Circulaire bouwhub
Circulaire bouwhub essentiële schakel in hergebruik van bouwmaterialen In de circulaire bouwhub van GP Groot advies en infrarealisatie draait het om het beschikbaar maken ...

Lid_Recycling_Forum
Ja, ik wil… Na vele jaren als voorzitter betrokken te zijn geweest bij BRBS Recycling heb ik de vraag gekregen o...

Beste_Gebouw_web
Architecten: Faculteit ITC Universiteit Twente ‘Beste Gebouw van het Jaar’ De vakjury van de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus) heeft de Faculteit ITC bekr...

Nieuwsbrief

* verplicht

Sponsored content

Partner content

Urban Mining -EIB rapport

Materiaalstromen in de bouw en infra

In vervolg op het in januari 2020 verschenen rapport “Materiaalstromen, milieu-impact en energieverbruik in de woning- en utiliteitsbouw” is in 2022 aanvullend de GWW in kaart gebracht. De studie is uitgevoerd door EIB, Metabolic en SGS Search. Resultaat is een kwantitatieve schets van de materiaals... lees meer

De initiatiefnemers

Op weg naar een landelijk akkoord voor versnelde verduurzaming’

De Samenwerkingsverklaring bouwmaterialenakkoord is sinds kort een feit. Het document wordt gezien als ‘een essentiële stap op weg naar een landelijk akkoord voor versnelde verduurzaming van alle materialen in de bouw’. Op weg naar een volledig circulaire bouweconomie in Nederland. lees meer