Grondstoffenpoort, de bijeenkomst waar politiek en bedrijfsleven elkaar ontmoet om te praten over afval en grondstoffen, was op woensdag 27 oktober 2021 voor het eerst weer live in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Hoewel vooral een netwerkborrel, begint het altijd met een debat dat eigenlijk altijd over hetzelfde gaat – hoe versnellen we de transitie naar een circulaire economie – maar nooit hetzelfde is. Dit keer plaatste Prins Carlos de Bourbon de Parme de noodzaak van een circulaire economie in een wat groter perspectief. Hij wees op de grote sociale impact die het toekomstige verwachtte tekort aan grondstoffen zal hebben. “Denk aan de beschikbaarheid van voedsel. Minder draagkrachtigen zullen sneller naar goedkopere maar vaak ook minder gezonde voedingsproducten grijpen met op den duur ingrijpende gevolgen voor de gezondheid.” Hij wees ook op een verdere tweedeling in de samenleving, waarbij ook de middenklasse zich steeds verder beperkt ziet in het aanschaffen van producten terwijl de hogere inkomens dat veel minder zullen hebben.

Geen speculatie met de circulaire economie

Daarnaast wees hij op een ander groeiend gevaar: speculatie. Zowel op de grondstoffenmarkt als in de investeringen in duurzame initiatieven moet gewaakt worden dat financieringsproducten ontstaan die alleen gericht zijn op winstgeneratie en niet op duurzame lange termijn investeringen. Vandaar dat de financiële transitie voor de circulaire economie gelijke tred moet houden met de toename van de activiteiten. Akkoord als Klimaatakkoord Organisator Marieke van der Werf van public-affairsbureau Dr2 wees op de aandacht die energie op dit moment opslurpt ten koste van de circulaire economie en dat er daarom ook maar weinig geld in wordt geïnvesteerd door de Rijksoverheid. D66-Kamerlid Kiki Hagen ziet een parallel tussen circulaire economie en klimaat. “De circulaire economie staat aan het begin. Het is nog te veel onder de radar. Maar met klimaat hebben we gezien dat het snel kan gaan. Nu is er bijna 7 miljard euro voor beschikbaar. Een akkoord vergelijkbaar met het klimaatakkoord zou daar wel bij helpen”. Ook vindt ze dat een ontwikkeling als circulaire economie beter op zijn plaats is bij een ministerie van Economische Zaken en Klimaat dan bij Infrastructuur en Waterstaat. De zaal riep echter het ministerie van Vrom in herinnering waar indertijd de expertise in gecentraliseerd was. Die expertise is inmiddels geheel weggeorganiseerd.

Grondstoffenpolitiek

Wouter van Dieren, die in 1972 met de club van Rome al waarschuwde voor het aanstaande grondstoffen tekort, pleitte voor een grondstoffenpolitiek. Duitsland en Japan zijn daar actief mee bezig en volgens hem zeer succesvol ook. Hij waarschuwde voor al te hoge verwachtingen van het sluiten van kringlopen. Er is altijd verlies uit een kringloop en uiteindelijk zal dat verlies leiden tot uitputting. Minimalisering van de input is zijn oplossing. Prins Carlos de Bourbon de Parme vond ook een grondstoffenpolitiek noodzakelijk. Hij refereerde aan een bezoek aan China waar hij enorme hoeveelheden oude apparaten en andere producten uit de Westerse wereld in grote opslagplaatsen had gezien. De grondstoffenvoorraad van China. Dat leidde wel tot wat gemopper na afloop. China is met haar beleid intern, maar ook internationaal als bijvoorbeeld in Afrika, niet een lichtend voorbeeld voor Westerse landen. Maar ja, China heeft een grondstoffenpolitiek en Europa vooralsnog niet.

Belastingen

De enige echte grootschalige oplossing die de circulaire economie snel uit de startblokken zou schieten is de verschuiving van de belasting op arbeid naar grondstoffen. Op de korte termijn zal dat tot enorme verschuivingen leiden, vergelijkbaar of wellicht nog groter dan we nu in de transitie van fossiel naar hernieuwbare energie zien. Dat de grondstofprijzen nu hoog staan wil niet zeggen dat dat zo blijft, zo waarschuwde een vertegenwoordiger van TNO. Een belasting van grondstoffen is structureler en voor investeerders ook veel duidelijker, zo vond ook het panel. De zaal toonde toch koudwatervrees, vooral voor de exportpositie. Als je dat Europees aanpakt en de buitengrenzen van oneerlijke concurrentie beschermd is dat goed te doen, volgens Carlos de Bourbon de Parme. Hij verwees naar Finland die de overgang al in gang heeft gezet. “Bovendien zorg je voor veel meer arbeid, ook voor mensen die nu in het arbeidsproces geen plaats kunnen vinden.” En daarmee werd weer duidelijk dat de circulaire economie niet alleen over grondstoffen gaat.

Panelleden tijdens Grondstoffenpoort: Kiki Hagen, Jean-Paul van Soest, Prins Carlos de Bourbon de Parme, Marieke van der Werf en debatleider Twan Huys. Foto: AfvalOnline

• Circulaire Economie