De EVOA regelt de uitvoer, invoer en doorvoer van afvalstoffen. In de EVOA wordt aangegeven of, en zo ja, via welke procedure afvalstoffen binnen en buiten de Europese Unie mogen worden overgebracht. De EVOA kent een complex systeem van regels en procedures. Van afvalbedrijven, transporteurs en expediteurs wordt verwacht dat zij bekend zijn met deze regels. Omdat de EVOA een Europese verordening is, geldt deze rechtstreeks in iedere Europese lidstaat.

Doelstelling herziene EVOA

De nieuwe regels moeten voorkomen dat afvalstoffen die in Europa ontstaan ongeremd buiten de EU kunnen worden gebracht. De bedoeling is dat landen buiten de EU minder schadelijke stoffen ontvangen en daarmee beter worden beschermd. Export van afval kan alleen dan plaatsvinden als vast is komen te staan dat de verwerking ervan op de betreffende bestemming op een goede en verantwoorde wijze kan plaatsvinden. Met de herziening is ook een betere aansluiting gezocht bij de doelstellingen van de circulaire economie en klimaatneutraliteit. Verder wordt een belangrijke digitaliseringsslag gemaakt door elektronische indiening en informatiewisseling mogelijk te maken. Ook wordt illegale afvalhandel strenger aangepakt.

Een aantal wijzigingen op een rij

De nieuwe regels treden stapsgewijs vanaf medio 2026 in werking. Ik sta stil bij een aantal relevante wijzigingen.

Onafhankelijke audit
Wie afvalstoffen wil exporteren buiten de EU krijgt te maken met een strenger regime. Zo dient de exporteur ervoor te zorgen dat de ontvangende partij onderworpen is aan een onafhankelijke audit. Aangetoond moet worden dat de ontvangende partij het afval op een milieuverantwoorde wijze kan beheren. De auditresultaten moeten gedeeld worden met de Europese Commissie die een openbaar register bijhoudt. Om voor voldoende tijd voor de overgang naar deze nieuwe regeling te zorgen, is voorzien in een overgangsperiode van drie jaar na de datum van inwerkingtreding van de herziening (dus vanaf mei 2027).

Aanvullende voorwaarden niet-OESO-landen
Ter voorkoming van gezondheids- of milieuproblemen krijgen niet-OESO-landen te maken met aanvullende voorwaarden. Deze landen moeten bij de Europese Commissie melden en aantonen dat zij het afval in ontvangst kunnen nemen en duurzaam kunnen verwerken. De Europese Commissie houdt een lijst bij van landen die aan de voorwaarden voldoen. Voor bedrijven in Nederland betekent dit dat zij het afval alleen kunnen exporteren naar landen met vergunde verwerkers.

Ban op export kunststofafval
Kunststofafval, ook als dit nagenoeg ‘schoon’ is, wordt vanaf 21 mei 2026 onderworpen aan extra regels. Exporteurs van dit type afval krijgen te maken met een kennisgevingsplicht bij uitvoer buiten de EU. Vanaf 21 november 2026 wordt export van ongevaarlijk kunststofafval naar niet-OESOlanden aan banden gelegd. Er geldt dan een verbod op de uitvoer. De deur blijft overigens niet voor altijd dicht. Niet-OESO-landen kunnen vanaf 21 mei 2029 de Europese Commissie verzoeken de export weer toe te staan. Wel dient dan voldaan te worden aan een aantal voorwaarden.

Groene-lijst afvalstoffen
De regels met betrekking tot de zogeheten ‘groene-lijst afvalstoffen’, waarvoor de minder strenge procedure van de algemene informatieplicht geldt, zijn aangevuld met extra voorwaarden. Zo kan een overbrenging slechts georganiseerd worden door een persoon die een vergunning heeft of geregistreerd is. Overbrenging van afvalstoffen mag alleen plaatsvinden naar een inrichting voor nuttige toepassing, die een vergunning of registratie heeft verkregen. Voordat de overbrenging plaatsvindt dient aan de opdrachtgever de vergunning of het registratiebewijs te worden overgelegd. Daarnaast is voorzien in een specifieke terugnameprocedure voor het geval de overbrenging van de groene-lijst procedure niet op de geplande wijze kan worden voltooid. Onder de oude EVOA zag de terugname regeling alleen op de kennisgevingsprocedure.

Terugnameplicht
Bij de terugnameverplichting bij illegale overbrengingen is de mogelijkheid toegevoegd van het toepassen van alternatieve regelingen voor nuttige toepassing of verwijdering van de afvalstoffen in plaats van een terugnameprocedure. Onder de oude EVOA was een alternatieve toepassing of verwijdering slechts mogelijk indien de afvalstoffen niet konden worden teruggenomen.

Digitalisering
Mede in het belang van een circulaire economie en de voorzieningszekerheid van grondstoffen binnen de EU, is gezorgd voor digitalisering van de kennisgevingsprocedure en voor een versnelde procedure voor overbrenging van afval dat vooraf is goedgekeurd. Doelstelling is het proces te vergemakkelijken en efficiënter te maken voor alle betrokkenen. Zowel kennisgevingsplichtige als niet-kennisgevingsplichtige afvalstoffen bestemd voor nuttige toepassing moeten gemeld en geregistreerd worden in het centrale systeem van de Europese Commissie.

Bezwaar uitvoer
De nieuwe regels bieden betere bescherming voor initiatieven om tot een hoger niveau van nuttige toepassing te kunnen komen. De mogelijkheden om bezwaar te maken bij uitvoer voor nuttige toepassing zijn uitgebreid. Hierdoor kan bijvoorbeeld de export naar een verwerking die lager in de afvalhiërarchie staat worden tegengehouden. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld een ongewenste verwerkingswijze van het residu. Daarnaast moet de kennisgever in geval van een voorgenomen overbrenging voor verwijdering aantonen dat de nuttige toepassing niet haalbaar is.

Strenger optreden illegale afvaloverbrenging
Tegen illegale handel in afvalstoffen zal harder worden opgetreden. Daar waar nodig kan de Europese Commissie zelf ter plaatse de lidstaten ondersteunen bij hun onderzoeken naar ondermijnende handelingen.

Conclusie

De nieuwe EVOA brengt relevante wijzigingen met zich in de spelregels voor grensoverschrijdend afvaltransport. Weliswaar worden de verandering stapsgewijs ingevoerd per 2026 maar het is raadzaam u nu al voor te bereiden op de nieuwe regelgeving. Indien u vragen heeft naar aanleiding van dit artikel of de herziene EVOA, neemt u dan gerust contact op.

Wilbert van Eijk

• Focus 3
• Legal