Financiële zekerheid nog geen gelopen race
Juridisch, zaterdag 5 december 2020
Tot 2009 konden afvalbedrijven worden verplicht reserves aan te houden voor het geval ze milieuschade zouden veroorzaken. Die mogelijkheid werd echter afgeschaft, maar lijkt met de invoering van de Omgevingswet in 2022 nieuw leven te worden ingeblazen. Het bevoegd gezag kan namelijk in een omgevingsvergunning voorschriften opnemen die de vergunninghouder verplichten tot financiële zekerheidsstelling. Hiermee borgt het bevoegd gezag dat de vergunninghouder voldoende financiële middelen heeft om de vergunningvoorschriften na te komen, of om eventuele aansprakelijkheid af te dekken.
Enkele omvangrijke milieu-incidenten in het afgelopen decennium, waarbij de overheid uiteindelijk voor de kosten opdraaide, liggen aan de basis van het wederom van stal halen van dit instrument. In eerste instantie in de Wabo en nu dus in de Omgevingswet. Deze gaat uit van het principe de vervuiler betaalt. Om eventuele financiële risico’s voor de maatschappij af te dekken, kan het bevoegd gezag in een omgevingsvergunning voorschriften opnemen over financiële zekerheidsstelling. Dat staat in hoofdstuk 13 van de Omgevingswet. Met een vergunningvoorschrift over financiële zekerheid verplicht het bevoegd gezag degene die de vergunningplichtige activiteit verricht om financiële zekerheid te stellen. Bijvoorbeeld door financiële middelen op een geblokkeerde rekening te stallen, dan wel door een verzekering of hypotheek af te sluiten.
Basis
“Afdeling 8.3 van het Omgevingsbesluit bevat regels voor het bevoegd gezag voor wat betreft het stellen van voorschriften over financiële zekerheid in zo’n omgevingsvergunning. Dat besluit noemt ook de vergunningplichtige activiteiten waarvoor het bevoegd gezag dit instrument kan inzetten en het bevat regels voor het maken van een afweging bij het vaststellen en het opheffen van financiële zekerheid,“ licht mr. dr. Jan van den Broek, senior legal counsel bij VNO-NCW – MKB-Nederland toe.
Naast de vorm van de financiële zekerheidstelling bevat het Omgevingsbesluit regels over de hoogte, de duur en het bewijs van financiële zekerheidstelling. Van den Broek: “Daaraan zijn al vele gesprekken met de overheid gewijd en de mogelijke financiële consequenties voor afvalverwerkende bedrijven zouden wel eens aanzienlijk kunnen zijn. Eigen middelen afzonderen gaat direct ten koste van het innovatievermogen, verzekeren is duur, als het al kan, en dat geldt ook voor een bankgarantie. Een belangrijke vraag is ook of de vergunningverlener wel de knowhow heeft om het juiste bedrag te bepalen. Zo niet, dan leidt dat weer tot kostbare juridische procedures.”
De vraag is ook in hoeverre dit instrument de transitie naar een circulaire economie dwarsboomt. Het stellen van financiële zekerheid werkt zonder meer kostenverhogend voor recyclingbedrijven. Dat werkt door in de kosten van secundaire grondstoffen en zal producenten eerder geneigd doen zijn primaire grondstoffen in te zetten tenzij de overheid verplicht een minimale hoeveelheid gerecycled content in productieprocessen toe te passen.
Nog geen gelopen race
Het voornemen tot invoering van financiële zekerheid bestempelt Van den Broek dan ook als een slecht idee. “Als het moet, dan moet het. Maar persoonlijk zou ik de sector in overweging geven na te gaan voor welke activiteiten invoering gerechtvaardigd zou zijn en wat de eventuele kosten zijn van een bankgarantie of een verzekering. Uitvoerbare wetgeving is nog altijd een belangrijk issue,” aldus Van den Broek. In juridische termen is de overheid immers gehouden een afweging te maken wat betreft evenredigheid en proportionaliteit van het stellen van financiële zekerheid.
Noch de overheid, noch de sector lijken een goed beeld te hebben van de impact van een dergelijke maatregel. “Met dat inzicht kan de politiek wellicht nog worden beïnvloed. Van een gelopen race is vooralsnog geen sprake,” weet Van den Broek.
Alternatief
Om mogelijke risico’s voor het bevoegd gezag af te dekken, ziet Van den Broek meer heil in het creëren van een landelijk fonds, waaruit in voorkomend geval lagere overheden kunnen putten. “Revolutionair is dat idee geenszins. Als bij een calamiteit verzekeringen geen soelaas bieden, springt de overheid uit solidariteit immers gewoonlijk bij. Daarvan zijn voorbeelden te over.”
- Legal
- Wetgeving
- Juridisch
Op uitnodiging van de Nederlandse sector van thermische reinigers van teerhoudend asfalt (TAG) bracht de heer Diederik Samsom, kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans, op 23 juni 2023 een we...
Sponsored content
Partner content
Recyclen
Veel minder blikjes op straat door statiegeld
12 september 2023 De invoering van statiegeld op blikjes per 1 april 2023 heeft direct grote invloed op de hoeveelheid blikjes in het zwerfafval. Dit blijkt uit het gepubliceerde rapport van Zwerfinator Dirk Groot over zijn onderzoek naar drankverpakkingen in het zwerfafval. In het tweede kwartaal van 2023 vond hij 5... lees meer
Circulaire Economie
Earth Overshoot Day: hoe gaan we om met onze hulpbronnen?
31 augustus 2023 De exploitatie van de aarde neemt elk jaar toe en er worden meer hulpbronnen verbruikt dan de planeet kan bieden. Earth Overshoot Day benadrukt dit probleem door nauwkeurig de datum te definiëren waarop de jaarlijkse middelen zijn uitgeput. In 2023 was dit op 2 augustus, in Nederland was dit zelfs a... lees meer