We use cookies from third party services for marketing activities and to offer you a better experience. Read about how we use cookies and how you can control them by clicking "Privacy Preferences".

Privacy Preferences

When you visit any website, it may store or retrieve information through your browser, usually in the form of cookies. Since we respect your right to privacy, you can choose not to permit data collection from certain types of services. However, not allowing these services may impact your experience.

  • Privacy Policy
    When you visit any of our websites, it may store or retrieve information on your browser, mostly in the form of cookies. This information might be about you, your preferences or your device and is mostly used to make the site work as you expect it to. The information does not usually directly identify you, but it can give you a more personalized web experience. Because we respect your right to privacy, you can choose not to allow some types of cookies. Click on the different category headings to find out more and manage your preferences. Please note, blocking some types of cookies may impact your experience of the site and the services we are able to offer.
    REQUIRED
  • Content Delivery Network
    These cookies enable the website to provide enhanced functionality and personalization. They may be set by us or by third party providers whose services we have added to our pages. If you do not allow these cookies then some or all of these services may not function properly.
    REQUIRED
  • Functional (Your preferences for this site)
    Functionality cookies allow websites to remember the user's site preferences and choices they make on the site including username, region, and language. This allows the website to provide personalized features like local news stories and weather if you share your location. They are anonymous and don't track browsing activity across other websites. Functionality cookies can include first party, third party, persistent or session cookies.
  • Statistics (Info on how we can get better)
    These cookies allow us to count visits and traffic sources so we can measure and improve the performance of our site. They help us to know which pages are the most and least popular and see how visitors move around the site, which helps us optimize your experience. All information these cookies collect is aggregated and therefore anonymous. If you do not allow these cookies we will not be able to use your data in this way.
  • Marketing (Advertisement Delivery Network)
    These cookies may be set through our site by our advertising partners. They may be used by those companies to build a profile of your interests and show you relevant adverts on other sites. They do not store directly personal information but are based on uniquely identifying your browser and internet device. If you do not allow these cookies, you will experience less targeted advertising.

Privacy policy

Financiële zekerheid: geest uit het verleden

vrijdag 11 juni 2021

De overheid wil de inwerkingtreding van de Omgevingswet aangrijpen voor een uitbreiding van het instrument financiële zekerheid. Het is de bedoeling dat het bevoegd gezag afvalverwerkende bedrijven kan verplichten financiële zekerheid te stellen. Bedrijven worden dan kort gezegd verplicht om voldoende middelen te hebben om de vergunningvoorschriften na te komen of om eventuele aansprakelijkheid voor milieuschade af te dekken. In deze bijdrage bespreek ik de achtergrond van de voorgenomen wetswijziging en plaats ik daar een aantal kanttekeningen bij. Tot besluit doe ik enkele aanbevelingen. Ik begin met een terugblik.

Delen

Want het instrument is niet nieuw voor de afvalbranche. Integendeel; het is een geest uit het (vrij recente) verleden. In 2003 werd het instrument financiële zekerheid namelijk al eens eerder geïntroduceerd voor de afvalbranche via het Besluit financiële zekerheid milieubeheer (Befize). Het doel daarvan was tweeledig. Het moest voorkomen dat het milieu werd aangetast en het zou moeten waarborgen dat het milieu feitelijk werd hersteld. Door de veroorzaker welteverstaan. Zodat niet de overheid of een derde met de schade bleef zitten omdat de veroorzaker niet in staat was de schade te vergoeden. Dit laatste was ingegeven door het principe de vervuiler betaalt.

Nut en noodzaak niet aangetoond en onnodig beperkend
Hoewel de vervuiler betaalt een breed gedragen principe was (en is), werd het Befize toch al vrij snel weer afgeschaft. Op 18 maart 2008 overwoog de Tweede Kamer in een breed – onder meer door VVD, CDA, ChristenUnie en D66 (!) – gesteunde motie:

“De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende, dat uit de evaluatie van het Besluit financiële zekerheid milieubeheer blijkt dat het nut en de noodzaak van dit besluit niet aangetoond is; overwegende, dat de risico’s beperkt worden via de vergunningverlening en adequate handhaving door de overheid; constaterende, dat bedrijven onnodig beperkt worden in hun financiële ruimte; overwegende, dat de VNG geen bezwaar heeft tegen opheffing van dit besluit; verzoekt de regering het Besluit financiële zekerheid milieubeheer op te heffen en te zorgen dat vanuit Europa geen zekerheidsstelling wordt opgelegd, en gaat over tot de orde van de dag.”

Kort en goed: nut en noodzaak waren niet aangetoond en bedrijven werden onnodig beperkt in hun financiële ruimte. De Tweede Kamer meende dat vergunningverlening en handhaving geschikte(re) instrumenten zijn om risico’s voor het milieu te voorkomen. Het Befize werd ingetrokken.

Achtergrond (her)introductie financiële zekerheid
Twaalf jaar later wordt het instrument weer van stal gehaald. In de toelichting op de voorgenomen wijziging van het Omgevingsbesluit wordt niet ingegaan op het Befize en (de redenen voor) de intrekking daarvan. Het is dus niet duidelijk of de ervaringen van destijds wel zijn meegenomen.

Uit de toelichting blijkt alleen dat de aanleiding voor een uitbreiding van de bevoegdheden richting de afvalbranche zijn ingegeven door een Quick Scan van het Interprovinciaal Overleg (IPO). Hierin werd geconcludeerd dat bij afvalverwerkende bedrijven grote risico’s op aanzienlijke maatschappelijke kosten bestaan. Dit is gebleken uit een financiële risicoanalyse van de provincie Groningen waaruit voortvloeide dat bij bedrijven waarvoor provincies bevoegd gezag zijn circa € 260 miljoen aan negatieve restwaarde aan afvalstoffen aanwezig is op bedrijfsterreinen. Ook is het aantal branden en faillissementen bij afvalverwerkers de laatste jaren sterk toegenomen, terwijl de verzekerbaarheid van deze bedrijven is afgenomen (mede door terugtrekkende bewegingen van verzekeraars en aangescherpte eisen voor hun kapitaalbuffers). Hierdoor moesten provincies en gemeenten vaak opdraaien voor opruim- en saneringskosten (in de toelichting wordt over de periode 2015-2018 gesproken over € 25 miljoen). Volgens de toelichting is versteviging van handhaving alleen geen alternatief en is het nodig dat er een bevoegdheid komt financiële zekerheid te stellen.

De werkgroep Financiële Zekerheid Afvalbedrijven die was gevraagd om advies – en waarin zowel de overheid als het bedrijfsleven was vertegenwoordigd – heeft erop gewezen dat er in de Quick Scan vooral lijkt te zijn gefocust op sloopbedrijven (asbestverwijderaars/-verwerkers), co-vergisters en mestvergisters. Bedrijven die niet representatief zijn voor de hele afvalbranche. Dit was een van de redenen waarom de werkgroep heeft aangedrongen op een (meer) gerichte aanpak van risicobedrijven. De werkgroep heeft meer aanbevelingen gedaan. Veel van de aanbevelingen zijn echter niet (kenbaar) in de afwegingen betrokken. Daar heeft ook het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) op gewezen in haar advies van 7 januari 2021 naar aanleiding van de consultatieversie. Eindoordeel van het ATR: de wijziging niet indienen.

Kanttekeningen: geen gelijk speelveld en contraproductief
Wat is nu het probleem bij het instrument? Want nog steeds is er, ook binnen de branche, steun voor het uitgangspunt dat de vervuiler betaalt. Het knelt vooral op het punt dat bevoegde gezagen de keuze krijgen of zij afvalbedrijven verplichten financiële zekerheid te stellen. Veel overheden hebben onvoldoende kennis in huis en zullen verschillend omgaan met het instrument. Dit zal in de praktijk leiden tot een ongelijk speelveld voor bedrijven. Dit was bij het Befize ook al een veelgehoorde klacht die door de rechter niet werd opgepikt. Dit wordt geïllustreerd door een destijds gevoerde beroepsprocedure. Daarin kwam een afvalbedrijf op tegen een vergunningvoorschrift waarin was bepaald dat het financiële zekerheid diende te stellen van meer dan € 3 miljoen. Het bedrijf voerde aan dat dit in strijd was met het gelijkheidsbeginsel; haar concurrenten hoefden dit niet. De rechter ging daar niet in mee en overwoog “dat niet is gebleken van gelijke gevallen waarin verweerder (gedeputeerde staten van Limburg) geen financiële zekerheidsstelling heeft geëist. De in dit verband door het bedrijf genoemde inrichtingen zijn alle buiten de provincie Limburg gelegen, zodat verweerder daarvoor niet het bevoegde gezag vormt.” (ECLI:NL:RVS:2006:AZ2791). Een onbevredigende uitkomst voor een bedrijf: provinciegrenzen zijn vaak niet maatgevend voor concurrentie. Als verschillende bevoegde gezagen verschillend omgaan met toepassing, leidt dit tot ongelijkheid. Bovendien is er een risico dat grote bedrijven anders worden behandeld dan MKB-bedrijven terwijl ook die laatste categorie moet kunnen investeren; verplichtingen tot financiële zekerheidsstelling staan daaraan in de weg. Verder neemt het risico op illegale opslag – andere stoffen of meer dan waar de financiële zekerheidsstelling op ziet – toe. Zonder inzet op vergunningverlening, toezicht en handhaving is financiële zekerheidsstelling contraproductief.

Tot slot
De bezwaren die de Tweede Kamer in 2008 had lijken kortom nog steeds actueel. Reden waarom het goed zou zijn het geheugen nog eens op te frissen voordat deze geest weer uit de fles wordt gelaten. Voor zover daar toch voor wordt gekozen en herintroductie plaatsvindt, zou eerst nog eens naar de uitvoerbaarheid van de regeling moeten worden gekeken. Dit is een actueel thema in de huidige kabinetsformatie; veel wetten lopen vast in uitvoering. Inzet zou in ieder geval moeten zijn dat een gelijk speelveld wordt gecreëerd voor bedrijven en contraproductieve effecten worden voorkomen.

Daar is ook nog wel even tijd voor; de beoogde ingangsdatum voor de Omgevingswet – 1 januari 2022 – wordt waarschijnlijk weer uitgesteld. 

Christine Visser

Christine Visser is advocaat bij Ten Holter Noordam advocaten in Rotterdam en gespecialiseerd in omgevingsrecht. Email: cvisser@thna.nl

  • Recycling
  • Afvalstoffen
  • Beleid
  • Dossiers
  • Legal
  • Juridisch
Gerelateerde artikelen
BEwerken ONLINE
Nieuwe versie AERIUS Calculator geeft hogere berekende stikstofdepositie aan

Vanaf 15 oktober 2020 moet de release van een nieuwe versie van AERIUS Calculator worden gebruikt om stikstofdepositieberekeningen uit te voeren, waarmee onder meer het effect van een industriële acti...

BEwerken ONLINE
Inventariseren Zeer Zorgwekkende Stoffen in afvalstoffen: wie is aan zet?

Veel bedrijven in de sloop- en recyclingsector worden de laatste tijd geconfronteerd met verzoeken van het bevoegd gezag om inzichtelijk te maken of, en zo ja, welke Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) in...

BRBS Recycling
Update Pilot brandverzekering

Een brand kan de passie wat ondernemers voor hun bedrijf voelen in één klap verwoesten. Het is één van de grootste nachtmerries voor ondernemers. 's Nachts wakker liggen van een eventuele brand of wak...

BEwerken ONLINE
Brand is niet per definitie failliet

Branden bij bedrijven zijn helaas niet voor 100% uit te sluiten. Wel is het mogelijk de kans op brand aanzienlijk te verkleinen. Burghgraef van Tiel & Partners is gespecialiseerd in het beoordelen van...

BRBS Recycling
Feitenonderzoek immobilisatie

Een immobilisaat is volgens het Landelijk afvalbeheerplan (LAP3) een “technologische ingreep waarbij de fysische en/of chemische eigenschappen van een afvalstof worden gewijzigd, zodanig dat de kans o...

Foto Jeanette_web
ZZS in afvalstoffen

Het onderwerp Zeer Zorgwekkende Stoffen (hierna: ZZS) in afvalstoffen blijft actueel. Nogmaals, ZZS zijn chemische stoffen die in producten zijn verwerkt, en als zorgwekkend voor mens en milieu moeten...

BRBS Recycling
De opslagduur van afvalstoffen onder de Omgevingswet

De inwerkingtreding van de Omgevingswet houdt de gemoederen al geruime tijd bezig. Meerdere malen is de inwerkingtreding uitgesteld; de gebruikers waren er nog niet klaar voor en ICT-systemen nog niet...

BEwerken ONLINE
‘Niets is afval, tenzij...

Ruim een jaar geleden is in een kamerbrief aangekondigd dat het Landelijk afvalbeheerplan (LAP3) zal worden opgevolgd door een Circulair materialenplan (CMP1).

BRBS Recycling
Flexibiliteit in de Omgevingswet: afwijken van milieuregels

Waarschijnlijk treeft op 1 juli 2022 de Omgevingswet dan toch echt in werking. Ook voor de afval- en recyclingbranche is de invoering van de Omgevingswet een niet te missen wijziging van het omgevings...

BRBS Recycling
Hoe hoog leg jij de lat?

Per 1 januari 2022 zijn bedrijven die de Governance code “veiligheid in de bouw” hebben ondertekend of werkzaamheden uitvoeren voor deze bedrijven, verplicht om gecertificeerd te zijn voor de veilighe...

BEwerken ONLINE
Een handhavingswaarschuwing en nu?

Nederland telt op dit moment 161 Natura 2000-gebieden. Ter voorkoming dat de natuur in ons land nog verder achteruitgaat, zijn er eind 2018 zo’n 400 extra maatregelen aangekondigd. Daartoe behoren ook...

BRBS Recycling
Wat zijn de gevolgen van de aanwezigheid van PFAS op de circulaire economie?

Het effect van onze welvaart laat al meer dan 50 jaar sporen na in het milieu. Het is ondenkbaar geworden om te kunnen leven zonder organische kunststoffen. Bij de ontwikkeling van deze kunststoffen l...

TAG kaarten
Gemeenten kunnen helpen bij verantwoorde verwerking van teerhoudend asfalt

Er ligt nog circa 40 miljoen ton teerhoudend asfalt in het Nederlandse wegennetwerk. Om het kankerverwekkende teer conform rijksbeleid te vernietigen dient teerhoudend asfalt thermisch te worden gerei...

Foto Marieke van der Werf
Circulaire economie is geen middel, maar een doel!

“De ambitie is helder: Nederland wil in 2050 volledig circulair zijn”, schrijft staatssecretaris Vivianne Heijnen in haar voorwoord bij het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) dat begin dit...

BEwerken ONLINE
Verandering van spelregels nodig

In een recent interview met Trudy Rood, senior beleidsonderzoeker en lid van het transitieteam Circulaire Economie Bouw en Aldert Hanemaaijer, Projectleider ICER beiden werkzaam bij het Planbureau voo...

BRBS Recycling
Provinciale CE plannen

Het streven naar een Circulaire Economie bevat een toezegging en uitvoering op ieder niveau. Zo hebben provincies dan ook de verantwoordelijkheid om binnen de eigen provincie een Circulaire Economie a...

BRBS Recycling
Mobiel breken van bouw- en sloopafval onder de Omgevingswet

Zoals het er nu naar uitziet treedt de Omgevingswet op 1 januari 2023 in werking. Een goed moment om alvast eens stil te staan bij de wettelijke regels die gaan gelden voor het mobiel breken van bouw-...

BEwerken ONLINE
Breken van puin onder de Omgevingswet

De Omgevingswet die -zoals het er nu naar uitziet- op 1 januari 2023 in werking treedt, vervangt 26 wetten waaronder de huidige Wet algemene bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) en de Wet milieubeheer (Wm...

BEwerken ONLINE
CO2 reductie kan leiden tot financieel voordeel

Klimaattop, Circulaire Economie en CO2 reductieplannen, alles om onderwerpen als het klimaat en verduurzaming hoger op de agenda te krijgen en de leefomstandigheden op korte, maar vooral lange termijn...

BRBS Recycling
Omgevingswet biedt nieuwe mogelijkheden

BRBS Recycling interviewde Jan van den Broek, Senior Legal Counsel bij VNO-NCW en MKB-Nederland en adviseur omgevingsrecht over de Omgevingswet die op 1 juli 2022 van kracht moet worden. De wet is kla...

Heijmans_web
Heijmans introduceert Afvalmonitor Bouwbedrijf Heijmans heeft onlangs de Afvalmonitor gelanceerd. Met dit afval dashboard – het eerste ...

De initiatiefnemers
Op weg naar een landelijk akkoord voor versnelde verduurzaming’ De Samenwerkingsverklaring bouwmaterialenakkoord is sinds kort een feit. Het document wordt gezien a...

Circulaire bouwhub
Circulaire bouwhub essentiële schakel in hergebruik van bouwmaterialen In de circulaire bouwhub van GP Groot advies en infrarealisatie draait het om het beschikbaar maken ...

Lid_Recycling_Forum
Ja, ik wil… Na vele jaren als voorzitter betrokken te zijn geweest bij BRBS Recycling heb ik de vraag gekregen o...

Beste_Gebouw_web
Architecten: Faculteit ITC Universiteit Twente ‘Beste Gebouw van het Jaar’ De vakjury van de BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus) heeft de Faculteit ITC bekr...

Nieuwsbrief

* verplicht

Sponsored content

Partner content

Urban Mining -EIB rapport

Materiaalstromen in de bouw en infra

In vervolg op het in januari 2020 verschenen rapport “Materiaalstromen, milieu-impact en energieverbruik in de woning- en utiliteitsbouw” is in 2022 aanvullend de GWW in kaart gebracht. De studie is uitgevoerd door EIB, Metabolic en SGS Search. Resultaat is een kwantitatieve schets van de materiaals... lees meer

Prezero.02

Ondernemerschap cruciaal voor de circulaire economie

“Als we praten over de circulaire economie dan praten we, gek genoeg, vooral over afvalbeleid en niet over duurzaamheidsbeleid. Maar dit afvalbeleid staat al wel en stevig ook. Om de circulaire economie echt aan te jagen, is consistent duurzaamheidsbeleid voor langere termijn noodzakelijk.” Nout van... lees meer