Het rapport ‘Beschikbaarheid en gebruik secundaire bouwmaterialen en producten’ laat zien dat de bouw- en sloopsector meer handvaten nodig heeft om een volgende stap te zetten: meer inzicht in materiaalstromen, een centrale koppeling tussen vraag en aanbod van secundaire materialen en het wegnemen van juridische belemmeringen.

Over de uitkomsten van de verkenning praat Marvin van Kempen, hoofdredacteur Duurzaam Gebouwd met directeur Otto Friebel van BRBS Recycling. Friebel is tevens lid van het transitieteam Circulaire Bouweconomie en kent de uitdagingen rondom circulariteit en het hoogwaardig hergebruiken van grondstoffen op zijn duim, onder andere door zijn ervaring in de afval- en bouwsector. Vanaf zijn dertigste kwam hij hier terecht, nadat hij bij een bedrijf werkte dat technische tekenmaterialen produceerde. Daar leerde hij dat innoveren essentieel is voor het voortbestaan van je bedrijf. “Dat zien we ook als rode draad terugkomen in de circulaire economie. We moeten met een vernieuwende visie opnieuw gebruikmaken van het afval. Hoogwaardig hergebruiken, gericht op zo groot mogelijke verlaging van de milieu-impact, waarbij we goed rekening houden met een toekomstbestendig ontwerp, omdat we niet weten hoe de gebouwde omgeving er over enkele decennia uitziet.”

Overigens zijn de eerste stappen op de R-ladder van circulariteit natuurlijk: Refuse en Re-use, dus slimmer ontwerpen en minder materiaal gebruiken. Ook is het van belang om te beseffen dat zelfs de theoretisch optimale inzet van secundaire materialen en producten maximaal 30 tot 40 procent dekt van wat we nodig hebben, en dat daarnaast inzet van hernieuwbare materialen dus hard nodig zal zijn.

Meer inzicht in materialenstromen

Als onderdeel van het transitieteam Circulair Bouweconomie weet hij hoeveel er te winnen is als het gaat om secundair materiaalgebruik. “Het is nog geen gemeengoed om eerst de kansen te onderzoeken om hergebruikte materialen toe te passen. Daar zijn verschillende oorzaken voor. De eerste is dat het actueel en specifiek inzicht in materialenstromen beperkt lijkt en dat hergebruik van materialen vooral laagwaardig is. Verder moet het bewustzijn vergroot worden dat het gebruik van secundaire materialen kan bijdragen aan het reduceren van grondstoffen schaarste en dat deze grondstoffen dezelfde kwaliteit kunnen leveren als virgin materials.” Om beweging te creëren[TdH(1]  werd een verkenning gestart om het rapport ‘Verkenning beschikbaarheid en gebruik secundaire bouwmaterialen producten’ op te leveren. “Onderzoekers hebben ruim 25 stakeholders geïnterviewd om erachter te komen welke belemmeringen er nu nog liggen om aan de slag te gaan met hoogwaardig hergebruik van gebruikte materialen. De bevindingen zijn met het Transitieteam besproken.”

Regels en belemmeringen

Ketenpartners blijken tegen een reeks barrières aan te lopen, zoals wet- en regelgeving die nog niet altijd aansluit. Maar hoe regels dan precies niet aansluiten, daar is veel onduidelijk over. “Er worden in algemene zin belemmeringen genoemd, vaak zonder heel concreet te worden. Dat komt onder andere om er binnen het sloop- en bouwproces relatief weinig ruimte is om stil te staan bij juridische hobbels.” Een vervolgactie dat uit het rapport blijkt is dan ook om meer specifieke inzichten te creëren over de juridische belemmeringen en hiervoor oplossingen in kaart te brengen. “Er zijn nog een aantal andere uitdagingen. Zo is het eigendomsrecht een probleem en is het niet duidelijk of gemeenten de ruimte hebben om aanvullende eisen rondom circulariteit te stellen. Ook verschillen de opvattingen over het uitbreiden van regels. De een wil meer en betere regels en anderen vinden weer dat er minder regels moeten zijn zodat zij zelf flexibeler en innovatiever zijn. Verder maken aanbestedingsregels het aantrekkelijk voor overheden om materialen en producten te laten vervallen aan de aannemer, waarmee zij zeggenschap verliezen.”

Centraal platform

Om het gebruik van secundaire materialen verder te versnellen, is de aansluiting van vraag en aanbod van belang. Op dit moment is er nog wel veel onduidelijk over waar en wanneer materialen beschikbaar zijn. “Een van de conclusies is dat het belangrijk is om een centraal platform met een koppeling van vraag en aanbod van materialen op te richten. Materialenhubs kunnen uitkomst bieden, waar bijvoorbeeld regionaal wordt uitgewisseld.” Voor marktpartijen is het opzetten van zo’n hub niet eenvoudig. “Hier kunnen lokale overheden wellicht een rol spelen om een centraal platform op te zetten om de mismatch tussen vraag en aanbod in te vullen. Het overkoepelende karakter, uniformiteit en vraagsturing zijn dan belangrijke elementen. Hoe dan ook moeten we af van een situatie waarin bouwers maandenlang op zoek zijn naar geschikte secundaire materialen om in te zetten en is er behoefte aan beschikbaarheidskennis.”     

Showcases maken en trots zijn

Dan is er nog één conclusie die wellicht niet snel terug te vinden is in het rapport, maar essentieel is om de circulaire economie naar een hoger niveau te tellen: het klappen met de handen uit te zakken. “Het gaat er niet alleen om dat we showcases maken van circulaire projecten die tot bewustwording leiden. We moeten er ook met trots over communiceren en actief delen wat er wel en niet goed ging. Onze sector is traditiegetrouw wat bescheiden om succes te vieren, omdat dat als opschepperig wordt ervaren. Dat terwijl we juist dit soort kennis en ervaring nodig hebben om naar het volgende niveau te komen.”

Rapport: Beschikbaarheid en gebruik secundaire bouwmaterialen en producten

Bekijk het rapport ‘Beschikbaarheid en gebruik secundaire bouwmaterialen en producten’. 

Bron: Duurzaam Gebouwd, Marvin van Kempen

• Circulaire Economie