Jacqueline Cramer, voorzitter Betonakkoord en Bouwakkoord Staal geeft aan dat men veel eerder in het proces hierover dient na te denken. ‘Circulair bouwen is moeilijk te realiseren als het pas bij de operationele aanbesteding wordt geïnitieerd. Architecten en constructeurs zullen aan de start van het ontwerp hier al rekening mee moeten houden.’

Status van het Betonakkoord

De bij het Betonakkoord aangesloten organisaties hebben gezamenlijk geconcludeerd dat de verduurzaming van de betonsector het beste gestuurd kan worden via de private en publieke opdrachtgevers. Zij kunnen met hun aanbestedingseisen de richting van de vernieuwing bepalen. Er zijn twee niveaus van aanbesteding: helemaal aan het begin van het ontwerpproces en in de uitvoering. 

Als er bijvoorbeeld een gebouw of brug moet worden gebouwd, begint het met de vraag: ‘wat moet er gebouwd worden, hoe en met welke materialen’? Als men slim, modulair en circulair bouwen wil realiseren, zal de opdrachtgever daarover eisen moeten opnemen in de ontwerpfase. Maar in de uitvoeringsfase moeten de opdrachtgevers opnieuw keuzes maken, bijvoorbeeld hoe duurzaam elk toe te passen materiaal moet zijn en hoe je zorgt dat al het materiaal circulair gesloopt wordt en opnieuw wordt teruggebracht in de kringloop. Om de betonsector zekerheid te geven over de te verwachten aanbestedingseisen in de tijd, formuleert het Betonakkoord aanbestedingseisen van 2023, 2025, 2027 tot 2030.

Bouwwaardemodel

In de ontwerpfase propageert het Betonakkoord het gebruik van het Bouwwaardemodel. Dit model is gebaseerd op de 10 stappen van de circulariteit’s ladder (van preventie, minder gebruik, herontwerp, hergebruik en recycling). Het geeft inzicht in de impact  en verbetermogelijkheden die ketenpartners hebben in alle fasen van het project. Dit maakt het bijvoorbeeld inzichtelijk dat het implementeren van slim, modulair en circulair bouwen in de ontwerpfase opgestart moet worden. In de uitvoeringsfase van het aanbestedingsproces is het te laat om nog grote veranderingen in het ontwerp toe te passen. Wanneer men uitgaat van een circulaire bouwmethode, kan men in de toekomst meer betonelementen hergebruiken en het beton gemakkelijker scheiden van andere materialen.  Daarmee neemt de toepassing van primaire grondstoffen af.

100% recycling in 2030

Het Betonakkoord heeft de ambitie om in 2030 100% van alle gesloopte beton in nieuw beton te verwerken. Om dat te realiseren zijn in de uitvoeringsfase specifieke aanbestedingseisen voorbereid. Zo is in de  operationele aanbestedingseisen voor 2023 geformuleerd dat circulair slopen verplicht is. Tevens heeft het Betonakkoord opgenomen dat er steeds hogere percentages zand, grind en cement uit reststromen moeten worden teruggebracht in de bouw, oplopend naar 100% in 2030.

Als muziek in de oren

Het is toegestaan om tot maximaal 1% drijvende bestanddelen  in recyclinggranulaat te hebben. Echter liggen de ambities van de branche hoger, een maximale vervuiling in betongranulaat en menggranulaat die 50% lager ligt zou zeker haalbaar moeten zijn. De vraag is echter wel of de markt dit honoreert? Wat doet de markt als de prijs voor dit schonere product iets hoger ligt dan het granulaat met 1% drijvende bestanddelen?

Jacqueline Cramer: “Dit is een goed voorbeeld wat je eveneens via de operationele aanbestedingseisen van opdrachtgevers zou kunnen regelen: een richtlijn voor een maximale vervuiling van reststromen beton.

Recyclingbeton geen totaaloplossing voor klimaat neutrale bouw

“De prognose voor nieuw versus  gerecycled beton is zo’n 80/20 procent. Voor de opkomende nieuwbouwprojecten is er zo’n 80% aan nieuw beton nodig t.o.v. 20%  gerecycled beton. Het uit sloop voortgekomen beton zal niet aan de vraag kunnen voldoen. Oudere projecten leveren daarbij tevens meer vervuild beton op dan het beton wat over zo’n 60 tot 70 jaar vrijkomt uit sloop. Tenminste, als we in de ontwerpfase aanbestedingseisen opnemen over slim, modulair en circulair bouwen.”

Klimaatneutraal

‘We moeten ons naast circulariteit ook richten op CO₂reductie. Vooral in de verbetering van het materiaal beton is veel CO₂ winst te boeken, aldus Jacqueline Cramer. Hiervoor heeft het Betonakkoord in de tijd steeds scherpere aanbestedingseisen in de uitvoeringsfase voorbereid met als ambitie om klimaatneutraal te zijn in 2030. Om dit te realiseren hebben alle bij het Betonakkoord aangesloten partijen de Rijksoverheid verzocht om deze CO₂ eisen en bovengenoemde circulariteitseisen wettelijk te verankeren zodat alle opdrachtgevers tenminste op het voorgestelde ambitieniveau uitvragen.

Momenteel zijn voor CO₂ reductie van het materiaal beton de MPG (Milieu Prestatie Gebrouwen) en de MKI (Milieu Kosten Indicator) een belangrijk sturingsinstrument. Zo’n MPG en MKI kan men formuleren in de ontwerpfase op generiek niveau, maar ook in de uitvoeringsfase voor de belangrijkste materialen afzonderlijk. Het voornemen van de Rijksoverheid is om alleen te sturen in de ontwerpfase.

Jacqueline Cramer: ‘Ons pleidooi naar de Rijksoverheid is dat je ook moet sturen op de afzonderlijke materiaalstromen, waaronder beton. Dat gebeurt in de uitvoeringsfase. Anders is er voor de vernieuwers in de betonsector onvoldoende zekerheid dat hun product in de toekomst zal worden vereist.’

Kracht van de branche

Het Betonakkoord heeft vanaf de start de gehele sector meegenomen in het transitieproces, waardoor vertrouwen in het proces en de samenwerking steeds verder groeide. De beton-, sloop- en recyclingsector voelen de urgentie en zijn zeer adaptief in het doorvoeren van veranderingen ten goede. Zij werken structureel toe naar een circulaire en klimaat neutrale economie. Als Stuurgroep van het Betonakkoord kunnen we veel. Maar zonder steun van andere welwillende mensen die hun kennis en ervaring inzetten, hadden we nooit zover gekomen, aldus Jacqueline Cramer.

• Circulaire Economie